وابستگی کودکان به اشیاء اغلب از تعامل پیچیده عوامل روانی، عاطفی و اجتماعی ناشی می‌شود که گاهی نشان‌دهنده حس مالکیت کودک به آن موضوع است. خیلی طبیعی است که فرزندتان از بین تمام وسایلش، یکی را بیشتر دوست داشته باشد و مدام آن را در بغل بگیرد و همه‌جا با خودش ببرد؛ حتی ممکن است وسیله محبوبش پتوی گرم و نرم دوران نوزادی‌اش باشد که کهنه یا پاره شده است، اما او همچنان آن را کنار نمی‌گذارد و حتی ممکن است بدون آن خوابش نبرد.
درک وابستگی کودکان به اشیاء
وابستگی به اشیاء در کودکان امری طبیعی است و به آنها کمک می‌کنند تا احساس آرامش و امنیت کنند. ممکن است برای شما هم پیش آمده باشد که درست موقع بیرون‌رفتن از خانه و زمانی که کاملاً آماده‌‌اید، فرزندتان حاضر نیست پایش را از خانه بیرون بگذارد، چون عروسک یا پتوی محبوبش را می‌خواهد و پیدایش نمی‌کند. معمولاً در چنین مواقعی پدرومادر هر کاری می‌کنند نمی‌توانند فرزندشان را متقاعد کنند که از آوردن پتو یا عروسکش صرف‌نظر کند.
بسیاری از کودکان به یک شیء خاص وابستگی عاطفی پیدا می‌کنند که طبیعی است و جای نگرانی ندارد. ممکن است این شیء به نظر شما صرفاً پتویی قدیمی و کهنه باشد که باید آن را دور بیندازید، اما برای فرزندتان منبع آرامش و دلبستگی است. این نه‌تنها نشانه‌ی سلامت و رشد طبیعی فرزندتان است، هدف ارزشمندی هم دارد؛ در هر موقعیتی که فرزندتان به ترس، اضطراب یا هیجانات منفی دچار شود، از آن وسیله کمک می‌گیرد تا آرام شود.
ممکن است هر بار که فرزندتان از شما جدا می‌شود که به مهدکودک برود یا هر بار که او را به مراقب دیگری می‌سپارید، سراغ پتو یا عروسک محبوبش را بگیرد. این کاملاً رایج است و به این معنا نیست که فرزندتان نقطه‌ضعفی دارد که بچه‌های دیگر ندارند، بلکه به او کمک می‌کند که وقتی به مدت طولانی از شما جدا می‌شود، تکه‌ای از منبع ایمنی خود را به همراه داشته باشد و در نتیجه دلهره و اضطراب کمتری را تجربه کند.
بسیاری از بچهها به اشیاء نرم و لطیفی مثل پتو، بالش‌های کوچک یا حیوانات عروسکی وابسته می‌شوند، اما نوع و میزان این وابستگی در هر کودک منحصر به خودش است، بنابراین اگر فرزندتان یک اسباب‌بازی متفاوت مثلاً یک قطعه لگو، یک حوله یا یکی از لباس‌های شما را انتخاب کرد، تعجب نکنید.
وابستگی کودک به اشیاء چه کمکی به او می‌کند؟
-
یادگیری «اشیاء انتقالی» و احساس مالکیت کودک
بچه‌های کوچک در حال یادگیری «پایداری شیء» هستند. به این معنی که حتی وقتی نمی‌توانند پدرومادر خود را ببینند، بدانند که آنها وجود دارند و اگر در آن لحظه در اتاق نیستند، به این معنی نیست که برای همیشه رفته‌اند.
کودک با پیدا‌کردن چیزی که باعث می‌شود به عشق والدینشان فکر کنند حتی زمانیکه پدرومادرش کنارش نیستند، این کار را انجام می‌دهند و این مشکل را حل می‌کند.
دونالد وینیکات، روان‌شناس و روانکاو کودک، برای این اشیاء اصطلاح «شیء انتقالی» را به کار برده است، زیرا به بچهها کمک می‌کند تا از نیاز همیشه به والدین خود به احساس امنیت حتی زمانی که از هم دور هستند. کودک در مورد این اشیاء خاص احساس مالكيت كامل دارد و در موقعیت‌های ناآشنا یا مواقعی که احساس امنیت کمتری دارد، از آنها حس آرامش دریافت می‌کند.
اغلب، این شی چیزی نرم و نوازش‌کننده است، مانند یک اسباب بازی مخملی، زیرا این بافت‌ها برای کودکان فوق العاده آرامش‌بخش هستند
-
بخشی از منبع ایمنی کودک
کودکان نوپا با ترس‌ها و تغییرات گوناگونی مواجهند؛ از رفتن به مهدکودک تا به‌دنیا‌آمدن خواهر و برادر و یا حتی ترس‌های رایجی مثل ترس از حیوانات، غریبه‌ها و ترس از تاریکی. بنابراین تعجبی ندارد که به برخی از اشیاء وابستگی خاصی پیدا کنند.
این وابستگی ممکن است به این دلیل باشد که این اشیاء ویژگی‌هایی از صاحب اصلی خود، یعنی منبع دلبستگی کودک، را دارند. به این معنی که انگار بین پتوی نرم یا یکی از لباس‌های مادر با خود مادر پیوندی وجود دارد که کودک از آن آرامش دریافت می‌کند. این اشیاء حتی برای زمانی که کودک از شیر گرفته می‌شود، فواید عاطفی دارند و شدت وابستگی او به مادر را کاهش می‌دهند.
-
چیزی فراتر از شیء
انتخاب یک شیء برای به‌دست‌آوردن احساس امنیت، یکی از اقدامات خلاقانه فرزند شما است. در دنیای جادویی دوران کودکی، این وسایل می‌توانند نقش بهترین دوست خیالی بچهها را ایفا کنند. کودک با آنها گفت‌و‌گوهای مخفیانه، رؤیاهای مشترک و ایده‌های جسورانه‌ای را تجربه می‌کند که نشان می‌دهد برایش پدیده‌ای بیش از یک اسباب‌بازی ساده‌اند. بنابراین دور‌کردن این اشیاء از کودک، حتی اگر برای شستن آن باشد، ممکن است به یک چالش تبدیل شود.
-
رسیدن به استقلال
نوزادان بین شش‌ماهگی تا یک‌سالگی، به‌مرور استقلال بیشتری پیدا می‌کنند و همراه با استقلالی که تازه به‌‌وجود آمده، اضطراب جدایی را تجربه می‌کنند و این موضوع را درک می‌کنند که موجوداتی جدا از پدرومادر خود هستند. یک نوزاد در ابتدا خودش و مادرش را یکی می‌بیند، اما وقتی بزرگتر می‌شود شروع می‌کند به جداکردن «خودش» از «دیگری» و از وابستگی کامل به استقلال نسبی می‌رسد. نوزاد برای اینکه اضطراب خودش را کاهش دهد، از یک شیء استفاده می‌کند و به آن وابسته می‌شود. این وابستگی ممکن است تا دوران کودکی‌اش ادامه پیدا کند و معمولاً بین 18 ماهگی تا سه سالگی به اوج می‌رسد.
این وابستگی کودک، نشانه‌ی ناایمن بودن او نیست و حتی می‌تواند نشان‌دهنده‌ی پیوند قوی او با پدرومادرش باشد، زیرا کودکی که به دنبال گرفتنِ آرامش از یک شیء است، اغلب کودکی است که نیازش به عشق و توجه به‌طور مداوم از سوی پدرومادرش برآورده شده است.
-
بخشی از مراسم قبل از خواب
پتوها و اسباب‌بازی‌های خاص بخش مهمی از مراسم قبل از خواب کودک هستند. بسیاری از کودکان پتو یا اسباب‌بازی محبوبشان را هر شب با خود به رختخواب می‌برند چون اگر در کنارشان نباشد خوابشان نمی‌برد. این وسایل آسایش و امنیت کودک را در طول شب فراهم می‌کنند و اگر از تاریکی اتاق بترسد یا به هر دلیلی از خواب بیدار شود، وسیله‌ی آرام‌بخش خود را پیدا می‌کند، آن را در آغوش می‌گیرد و دوباره به خواب می‌رود.
-
ایجاد آرامش در موقعیت‌های جدید
ممکن است وقتی فرزندتان را به مکانی ناآشنا می‌برید، یا در موقعیت جدیدی قرار می‌گیرد که احساس ناامنی می‌کند، اصرار داشته باشد که عروسک یا پتویش را با خود بیاورد و در آغوش بگیرد. مثلاً ممکن است مراجعه به پزشک باعث ترس و اضطراب کودک شود، اما همراه داشتن خرس عروسکی‌اش به او کمک کند که ترسش را کاهش دهد.
اگر فرزندمان بیش از اندازه به یک شیء وابستگی دارد چه کنیم؟
-
استفاده از نسخه مشابه آن وسیله
یکی از مشکلات وابستگی فرزند شما به یک شیء خاص، احتمال گم‌شدن آن است. از آنجایی که فرزندتان احتمالاً اصرار دارد که هر جا می‌رود آن را همراه ببرد، به‌راحتی ممکن است آن را گم کند یا جا بگذارد. یک ایده‌ی خوب این است که وقتی فرزندتان وسیله محبوبش را انتخاب کرد، در صورت امکان نسخه مشابه آن را بخرید و هر از گاهی به جای شیء اصلی، نسخه مشابه را در اختیار فرزندتان بگذارید تا اگر روزی لازم شد آن را جایگزین شیء اصلی گم‌شده کنید، رنگ‌و‌رو، حس‌و‌حال و بوی مشابه با آن را داشته باشد.
-
تعیین کردن حد و مرز استفاده از آن شئ در موقعیت‌های مختلف
می‌توانید برای فرزندتان حد و حدودی تعیین کنید. مثلاً بگویید زمانی که قرار است شب خانه مادربزرگش بخوابد، می‌تواند آن را همراهش ببرد، اما نمی‌تواند آن را به رستوران یا فروشگاه بیاورد. احتمال دارد فرزندتان مقاومت کند و حرفتان را قبول نکند، در این مواقع از آنجایی که او حق دارد آرامشی را که نیاز دارد دریافت کند، به او اصرار نکنید و اجازه دهید آن را همراه خودش بیاورد. البته ممکن است گفتن بعضی از جملات این فرایند را راحت‌تر کند. مثلاً: «بیا خرسی را نبریم که وقتی به خرید می‌رویم گم نشود.» شاید فرزندتان از این ایده بسیار استقبال کند و بپذیرد که عروسکش را همراهش نیاورد.
-
کمک گرفتن از روانشناسان حوزه کودک
اگر فرزندتان همیشه به جای بازی با اسباب‌بازی‌های دیگر یا معاشرت با دوستانش، به شیء محبوبش می‌چسبد، لازم است بررسی کنید که آیا اضطراب او علت خاصی دارد یا نه. اگر به تنهایی نمی‌توانید علتی را که پشت رفتار فرزندتان نهفته است پیدا کنید، ممکن است لازم باشد از روان‌شناس کودک کمک بگیرید که نگرانی‌تان برطرف شود.
خواندن این کتاب‌ها با موضوع وابستگی کودک به اشیاء را پیشنهاد می‌کنیم:
- پتوی فرانکلین – انتشارات آبادیران
- عروسکم داگر- انتشارات میچکا (مبتکران)
-
به مرور زمان و آهسته اشیاء را کنار بگذارید
فارغ از علت علاقه‌ی فرزندتان به یک پتو یا عروسک خاص، هرگز او را مجبور نکنید که شیء محبوبش را رها کند و اجازه دهید تا زمانی که می‌خواهد آن را در کنارش داشته باشد. به‌هرحال فرزندتان به دلیلی به آن شیء خاص نیاز دارد، ممکن است برای او فقط کارکردی مثل یادآوری خاطرات خوب دوران کودکی‌اش را داشته باشد و به این معنا نیست که فرزند شما ناامن است یا مشکلات خاصی دارد. او صرفاً به وسیله‌ای وابستگی دارد که دوستش دارد و برایش ارزشمند است.
اغلب بچهها در حدود 6 سالگی، احساس می‌کنند آماده‌‌اند که با شیء محبوبشان خداحافظی کنند و آن را کنار بگذارند؛ اگرچه باز هم ممکن است گاهی اوقات در مواقعی که اضطراب و نگرانی دارند، به آن بچسبند. گاهی هم ممکن است آن را با چیزی که بیشتر مناسب سن‌شان باشد، جایگزین کنند؛ مثل خودکار یا دستبندی که از آن حس آرامش یا خوش‌شانسی می‌گیرند.
نکته‌ای در خصوص وابستگی کودک به اشیاء
شما به عنوان والدین فرزندتان سعی کنید با احساسات کودکتان ارتباط برقرار کنید. عمیقاً بررسی کنید تا ببینید چرا فرزندتان بیش از حد به اشیاء وابسته هستند. شما می‌توانید از یک روان‌شناس کمک بگیرید تا بتوانید این مسیر رو به درستی بررسی کنید و بتوانید در موقعیت مناسب و با همراهی روانشناس‌تان این وابستگی را در کودک خود به حداقل برسانید.
نیلوفر علی‌بیگی
منبع:
hazelandfawn. (AUG 11, 2023). WHY DO CHILDREN GET ATTACHED TO PLUSH TOYS?. Taken from the link: https://hazelandfawn.com/blogs/blog/why-do-children-get-attached-to-plush-toys#:~:text=Comfort%2C%20Safety%2C%20and%20Independence,safety%2C%20and%20feeling%20good%20inside.
Lewis, J. (21 June 2023). The strong bond between children and comfort objects. Taken from the link: https://www.careforkids.com.au/blog/the-strong-bond-between-children-and-comfort-objects
