اعتیاد به خرید کردن یکی از انواع اعتیادهای اجتماعی است که همه ممکن است گرفتارش شوند. مهم‌ترین دلیل این اختلال رفتاری تبلیغاتی است که ما را احاطه کردهاند. متأسفانه در بیشتر جوامع، مصرف‌گرایی و میل اجباری به خرید به نوعی ارزش تبدیل شده است. اما این اختلال روانی ممکن است در زندگی مردم مشکلات جدی مثل بحران‌های مالی یا مسائل خانوادگی ایجاد کند.
درک مفهوم اعتیاد به خرید کردن
اعتیاد به خرید کردن یا اونیومانیا (خرید اجباری یا چیزی که بیشتر به آن اعتیاد به خرید گفته می‌شود) شاید قابل قبول‌ترین اعتیاد اجتماعی باشد. سیاستمداران ما را تشویق می‌کنند که به عنوان راهی برای تقویت اقتصاد هزینه کنیم.
اعتیاد به خرید کردن، یک اعتیاد رفتاری است که شامل خرید اجباری به عنوان راهی برای احساس خوب و اجتناب از احساسات منفی مانند اضطراب و افسردگی است. مانند سایر اعتیادهای رفتاری، اعتیاد به خرید می‌تواند به عنوان یک مشغله ذهنی باشد که منجر به مشکلاتی در سایر زمینه‌های زندگی شما می‌شود.
تاریخچه اعتیاد به خرید کردن
در سال 1915، اصطلاح “اعتیاد به خرید” توسط امیل کراپلین ابداع شد که آن را به عنوان “oniomania” تعریف کرد. کلمه “onios” در یونانی به معنای فروش است، در حالی که کلمه “مانیا” در یونانی به معنای جنون است. اگرچه این مفهوم در سال 1915 ظهور کرد، اما استفاده از آن در ادبیات در اواخر دهه 1980 آغاز شد. مصرف‌گرایی مسئله جدیدی نیست. اعتیاد به خرید کردن از اوایل قرن نوزدهم شناخته و در اوایل قرن بیستم به‌عنوان اختلال روانی معرفی شد.
نشانه‌های اعتیاد به خرید کردن
افرادی که به این معضل دچار می‌شوند معمولا زمان و پول بیشتری هدر می‌دهند و به‌محض ورود به منزل، احساس پوچی و نارضایتی رهایشان نمی‌کند. برای مقابله با این معضل باید ابتدا نشانه‌هایش را بشناسیم.
مهم‌ترین نشانه‌های اعتیاد به خرید کردن عبارت‌اند از:
- همیشه مشغول خرید بودن؛
- خرید اقلام غیرضروری؛
- ناتوانی در برابر وسوسه خریدکردن؛
- احساس سرخوشی پس از خرید؛
- افزایش مشکلات مالی ناشی از خرید بیش از حد؛
- احساس گناه یا عذاب وجدان بعد از خریدکردن؛
- افزایش خریدهای آنی با مبالغ بالا؛
- شرم، خجالت و تلاش برای پنهان‌کردن این رفتارها؛
- خریدکردن برای پرکردن خلأهای ناشی از تنهایی یا غم و اندوه؛
- وقتی استرس دارند یا غمگین هستند خرید می‌کنند؛
- رفتار احتکار اجباری؛
- همراه‌شدن این اختلال با سایر اختلال‌های روانی مثل هیپومانیا یا اختلال دوقطبی .
بسیاری از مردم اغلب در مواقعی مثل تعطیلات یا تولد عزیزانشان ولخرجی می‌کنند. این موضوع را نباید با اعتیاد به خرید کردن اشتباه بگیریم. اگر هر چند وقت یک بار ولخرجی می‌کنید، به این معنی نیست که به اختلال خرید وسواسی دچار شده‌اید. در واقع اعتیاد به خرید به میزان پولی که خرج می‌شود ربطی ندارد، بلکه با میزان پریشانی فرد و پیامدهای نامطلوب برای او مرتبط است.
ارتباط اعتیاد به خریدن کردن با مشکلات دیگر
اعتقاد بر این است که این بیماری در اواخر نوجوانی یا اوایل دهه 20 شروع می‌شود و به ندرت بعد از 30 سالگی شروع می‌شود. این محدوده سنی درست در زمانی است که بسیاری از جوانان بزرگسالان از خانه دور می‌شوند و اولین حساب‌های اعتباری خود را ایجاد می‌کنند. برخی تحقیقات همچنین نشان می دهد که زنان بیشتر در معرض ابتلا به اختلال خرید اجباری هستند. این بدان معنا نیست که خریدهای اجباری در بین زنان رایج‌تر است. این به سادگی به این معنی است که زنان بیشتر احتمال دارد مشکل خرید اجباری را تشخیص دهند و برای درمان آن جستجو کنند.
بسیاری از خریداران اجباری یکی از شرایط عدم سلامت روانی زیر را نیز تجربه می‌کنند:
- اختلالات اضطرابی؛
- اختلالات خوردن، از جمله بولیمیا و اختلال پرخوری؛
- اختلالات کنترل تکانه، از جمله قمار اجباری، مو کندن (تریکوتیلومانیا)، و پوست کندن (دِرماتیلومینیا)؛
- اختلالات خلقی، به ویژه افسردگی شدید
- اختلالات شخصیت، از جمله اختلال شخصیت اجتنابی، افسردگی، وسواس فکری-اجباری و مرزی
- اختلالات مصرف مواد
درمانگران که اختلال خرید اجباری را تشخیص می‌دهند باید مراقب باشند که بین خرید اجباری و بیهوده چرخیدن برای خرید که گاهی اوقات می‌تواند با دوره‌های شیدایی در اختلال دوقطبی همراه باشد، تمایز قائل شوند.
دلایل اعتیاد به خرید کردن
دلیل این اختلال روانی دقیقا مشخص نیست، اما متخصصان معتقدند همان عواملی که در سایر اعتیادها نقش دارند، ممکن است در ایجاد اختلال‌های رفتاری مثل اعتیاد به خرید کردن هم مؤثر باشند. البته از تأثیر عوامل ژنتیکی، بیولوژیکی، محیطی و شخصیتی هم نباید غافل بود.
مهم‌ترین دلایل اعتیاد به خرید کردن عبارت است از:
-
سیستم پاداش مغز
خریدکردن ممکن است سیستم‌های پاداش مغز را فعال کند و همیشه برای افزایش لذت زندگی حس کنیم که باید حتما چیزی بخریم. فعالیت‌های لذت‌بخش مثل خریدکردن، غذاخوردن یا رابطه جنسی مرکز پاداش مغز را فعال می‌کنند و باعث ترشح دوپامین می‌شود.
دوپامین انتقال‌دهنده‌ای عصبی است که باعث ایجاد حس لذت می‌شود. با گذشت زمان، این انتقال‌دهنده عصبی برای ترشح هورمون‌های شادی‌بخش بیشتر از قبل به تحریک نیاز دارد. در نتیجه چرخه‌ای از رفتارهای اجباری ایجاد می‌شود که فرد نمی‌تواند آن را مهار کند.
-
مقابله با مشکلات دیگر
بسیاری از افرادی که به خرید کردن اعتیاد دارند این کار را برای مقابله با مشکلاتی همچون استرس انجام می‌دهند. آنها آن‌قدر خرید می‌کنند تا به بقیه جوانب زندگی‌شان هم آسیب وارد شود. اختلال وسواس خرید ممکن است به مشکلاتی مثل اختلافات زناشویی، مسائل کاری یا مشکلات تحصیلی منجر شود. با وجود این، کسانی که به این معضل مبتلا شده‌اند در مدیریت مخارج و خرج‌کردن پول مشکل دارند.
-
ویژگی‌های شخصیتی
ناتوانی در مهار میل به خریدکردن از الگویی شخصیتی ناشی می‌شود. کسانی که نمی‌توانند میلشان به خرید را مهار کنند اغلب اعتمادبه‌نفس پایین دارند. آنها به‌راحتی تحت‌تأثیر دیگران قرار می‌گیرند و با اینکه معمولا تنها و منزوی‌اند، با بقیه مهربان هستند و رفتارشان دلسوزانه و مؤدبانه است. در واقع خریدکردن باعث می‌شود که راحت‌تر با بقیه ارتباط برقرار کنند.
علاوه بر این، پژوهش‌ها نشان می‌دهند کسانی که با اعتیاد به خرید کردن دارند و کسانی که به سایر انواع اعتیاد دچارند، ویژگی‌های رفتاری مشابه دارند. از جمله:
- آسیب‌گریزی؛
- نوجویی؛
- اصرار بر انجام فعالیت‌های اعتیادآور؛
- وابستگی.
همچنین نتایج یکی از پژوهش‌های تحقیقاتی درباره اختلال خرید وسواسی نشان می‌دهد افرادی که به این مشکل دچار می‌شوند:
- اغلب کنجکاو هستند؛
- به‌راحتی خسته و کسل می‌شوند؛
- دنبال محرک‌های جدید هستند؛
- بدبین هستند و نگران آینده می‌باشند؛
- همیشه درگیر احساسات منفی مثل اضطراب و افسردگی هستند.
-
مادی‌گرایی
افراد دچار مادی‌گرایی با خریدن اشیای گران‌قیمت و تأیید دیگران موقعیت خود را حفظ می‌کنند. این افراد بیش از سایرین دچار خیال‌بافی می‌شوند و مثل بقیه افرادی که میل اجباری به چیزی دارند، نمی‌توانند در برابر وسوسه‌ها مقاومت کنند.
این افراد بیشتر از بقیه تحت‌تأثیر تبلیغاتی هستند که ما را احاطه کردهاند. در واقع بعضی از تکنیک‌های بازاریابی برای تحریک خرید آنی و به‌ویژه ترغیب افرادی است که اعتیاد به خرید کردن دارند.
-
خرید درمانی
خریددرمانی راهی برای لذت‌بردن از زندگی و فرار از احساسات منفی است. بعضی از مردم معتقدند که با خریددرمانی می‌توان از مشاوره و روان‌درمانی بی‌نیاز شد، در حالیکه این دیدگاه درست نیست. خریدکردن می‌تواند جلوی بعضی از احساسات منفی را بگیرد، اما مشکلی را حل نمی‌کند. معمولا آنچه در این مواقع می‌خریم جزو اقلام غیرضروری زندگی‌مان هستند و مبلغی که برای آن پرداخته‌ایم ممکن است سایر مشکلات زندگی‌مان را حل کند.
مشکلات دیگری که با اعتیاد به خرید اشتباه گرفته می‌شوند
خرید اجباری یا اختلال وسواس خرید صدها سال است که به‌عنوان اختلالی روانی شناخته شده است. با وجود این، اعتیاد به خرید کردن هنوز به رسمیت شناخته نشده و افراد دچار این مشکل را با سایر روش‌های درمانی مداوا می‌کنند. مثلا برخی معتقدند که اعتیاد به خرید کردن را باید نوعی اختلال وسواسی اجباری (OCD) یا نوعی اختلال دوقطبی دانست. هرچند ویژگی‌های رفتاری این نوع اختلال‌ها شبیه اعتیاد به خرید کردن است، نباید آنها را با هم اشتباه گرفت.
به‌عقیده برخی از کارشناسان، این نوع اختلال‌های رفتاری باید تحت عنوان اختلال کنترل تکانه مداوا شوند. این اختلال مربوط به کسانی است که نمی‌توانند در برابر رفتارهای آسیب‌زا مقاومت کنند و فقط با انجام آن کارها آرام می‌شوند.
راهکارهای حل اعتیاد به خرید
برای حل مشکل اعتیاد به خرید کردن راه‌های زیادی وجود دارد. در ادامه، مؤثرترین روش‌های مقابله را بررسی می‌کنیم:
-
سرگرمی‌های جدید پیدا کنید
بیشتر افراد از خرید برای رفع کسالت یا استرس استفاده می‌کنند. اگر شما جزو این دسته هستید که از خرید به عنوان تسکین‌دهنده استرس یا نوعی سرگرمی استفاده می‌کنید، سعی کنید روش‌های جایگزین سالم‌تری پیدا کنید. شما می‌توانید یوگا را امتحان کنید. این ورزش نه‌تنها برای رفع استرس عالی است، بلکه فعالیتی سرگرم‌کننده و سالم هم هست که می‌توانید آن را به‌تنهایی یا با دیگران انجام دهید.
-
فقط به فهرست خریدتان توجه کنید
قبل از رفتن به فروشگاه، فهرستی از چیزهایی که نیاز دارید تهیه کنید، آنها را روی کاغذ بنویسید و در فروشگاه فقط به همین فهرست توجه کنید و خود را به چالش بکشید تا به لیست خود پایبند باشید.
-
از خانواده یا دوستانتان کمک بخواهید
اگر فکر می‌کنید که پایبندی به لیست خود و خرید آنچه نیاز دارید برایتان غیرممکن به نظر می‌رسد، سعی کنید موقع خرید از دوستانتان بخواهید که با شما همراه شوند. خریدکردن همراه خانواده و دوستان به شما کمک می‌کند رفتارتان را کنترل و کمتر از همیشه خرج کنید. حتی بعضی مواقع می‌توانید از اعضای خانواده خواهش کنید که اقلام ضروری را بخرند.
-
به صورت نقدی پرداخت کنید و از کارت‌های اعتباری استفاده نکنید
سعی کنید همیشه نقدی خرید کنید و کارت‌های اعتباری را فقط برای مواقع ضروری کنار بگذارید. اگر مقدار محدودی پول نقد در کیف پولتان داشته باشید، احتمال اینکه ولخرجی کنید بسیار کمتر خواهد بود.
-
دوری از خرید کردن‌های آنلاین
وجود فروشگاه‌های آنلاین باعث شده است هر زمان و هر جایی راحت خرید کنیم. خرید اینترنتی به خودی خود بد نیست، اما برای افرادی که دچار اعتیاد به خرید کردن هستند کار را سخت‌تر می‌کند. بنابراین اگر گرفتار چنین مشکلی هستید، بهتر است همین حالا اپلیکیشن‌های این فروشگاه‌ها را از گوشی‌تان پاک و عضویت‌تان را لغو کنید. برای خرید از این فروشگاه‌ها می‌توانید از رایانه استفاده کنید. این‌طوری دسترسی‌تان به این فروشگاه‌ها محدودتر می‌شود.
کمک گرفتن از درمانگران
اعتیاد به خرید کردن ممکن است به‌اندازه سایر انواع اعتیاد آزاردهنده باشد، اما نباید امیدتان را از دست بدهید. هر زمان که بخواهید می‌توانید از متخصصان سلامت روان و درمانگران کمک بخواهید. هیچ‌وقت فراموش نکنید که شما فرد ارزشمندی هستید و میزان دارایی‌تان اهمیتی ندارد.
و یادتان باشد که تیم تخصصی آریاز همراه و پشتیبان شما است.
نیلوفر علی بیگی
منابع:
Hartney, E. (December 05, 2023). What Is a Shopping Addiction?. Taken from the link: https://www.verywellmind.com/shopping-addiction-4157288
Kelly, O. (November 18, 2021). Understanding Compulsive Shopping Disorder. Taken from the link: https://www.verywellmind.com/what-is-compulsive-shopping-disorder-2510592
