اختلال وسواس اجباری (OCD) با افکار تکراری مزاحم و رفتارهای غیرقابل کنترل مشخص می‌شود. وسواس‌ها و اجبارها اغلب در فعالیت‌های روزانه اختلال ایجاد می‌کنند و باعث ایجاد استرس و اختلالات روزانه می‌شوند. اختلال وسواسی جبری (OCD) اغلب یک اختلال مادام العمر است که نیاز به درمان مداوم دارد.
اختلال وسواسی جبری (OCD) چیست؟
اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) اختلالی است که مشخصه آن افکار غیرقابل کنترل و ناخواسته و الگوهای مکرر رفتاری است که شما برای انجام آنها احساس اجبار می‌کنید. اگر OCD داشته باشید، احتمالا می‌دانید که افکار و رفتارهای وسواس‌‌گونه شما غیرمنطقی است، با وجود این، برای مقاومت در برابر این مشکل و رهایی از آن، احساس ناتوانی می‌کنید.
مهم‌ترین علائم وسواس OCD
وسواس/ وسواس فکری: به عنوان افکار، تصاویر یا تمایلاتی که مداوم و مزاحم هستند تعریف می‌شود. این تجربیات ذهنی داوطلبانه نیستند و فرد نمی‌تواند به میل خود آنها را کنترل کند. وسواس‌ها اغلب چرخه ای هستند و شامل بیش از یک عمل یا فکر می‌شوند که در یک توالی ظاهر می‌شوند و باعث اضطراب یا پریشانی می‌شوند. فردی که از OCD رنج میبرد، سعی می‌کند با یک عمل ذهنی متفاوت، مانند یک فکر یا عمل دیگر، وسواس‌های فکری را خنثی کند که منجر به اجبار می‌شود.
اجبارها/ وسواس عملی: اعتقاد به اینکه فرد می‌تواند از طریق رفتارهای تکراری یا اعمال ذهنی از اجبار فرار کند. اینها می‌توانند مراسمی باشند که با جزئیات زیاد به روشی خاص برای رسیدن به تکمیل انجام می‌شوند. رفتارهای اجباری یا اعمال ذهنی معمولاً با یک وسواس همراه است، مانند ترس وسواسی از بیمار شدن یا ابتلا به بیماری، که منجر به تشریفات بهداشتی برای تسکین اضطراب می‌شود. اجبارها همچنین می‌توانند ناقص باشند، به این معنی که فرد به طور مکرر آنها را انجام می‌دهد تا زمانی که آنها را به نوعی به آرامش برساند.
شیوع اختلال وسواسی جبری
76 درصد از افراد مبتلا به OCD سابقه اختلال اضطرابی دیگری مانند اختلال اضطراب اجتماعی ، فوبیا و اختلال اضطراب فراگیر دارند یا در حال حاضر با آنها تشخیص داده شده است. کمی کمتر شایع است، 63 درصد از اختلالات خلقی رنج می‌برند و حدود یک سوم ممکن است از اختلال شخصیت وسواسی-اجباری (OCPD) رنج ببرند.
تا حدی کمتر، OCD معمولاً یک تشخیص ثانویه در افرادی است که از اختلالات عصبی روانی، مانند اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی، اختلالات خوردن مانند بی‌اشتهایی عصبی و اختلال تورت رنج می‌برند. در صورت دریافت هر یک از تشخیص‌های فوق، ارزیابی یک فرد برای OCD معمول است.
دسته‌بندی اختلال وسواس جبری/ انواع وسواس
OCD بر اساس وسواس‌ها و اجبارهای فعلی به طور کلی به 5 موضوع طبقه‌بندی می‌شوند.
- آلودگی:
ترس از آلودگی، کثیفی و میکروب‌ها که منجر به شستشوی اجباری، دوش گرفتن و نظافت می‌شود.
چیزی که اینجا مهم است این می باشد که فرد به نوعی از آن میکروب‌های احتمالی، آلودگی به آنها و درنهایت مریض شدن می‌ترسد و با شستن مکرر و افراطی، آن ترس را از بین میبرد؛ به عنوان مثال: فرد بعد از استفاده از سرویس بهداشتی ۳۰دقیقه دستهایش را می‌شورد و آنقدر این کار ادامه دارد که پوست دستش در اثر آن همه شستن‌های مکررِ در طول روز نازک و حساس شده و حتی زخم شده است ولی انگار خودش را مجبور می‌بیند که این کار را باید انجام دهد.
- وسواس تکرار:
یک سری افکار تکراری و تصاویر تصادفی که ناخواسته در ذهن انسان تکرار می‌شود و باعث اختلال در روند زندگی افراد می‌گردد. به عنوان مثال فرد احساس می‌کند اگر هنگام وارد شدن به خانه، در منزل را ۲بار باز و بسته نکند بدشگونی وارد خانه‌اش می‌شود.
- وسواس وارسی یا چک کردن:
افراد هر موضوعی را برای اینکه اشتباه و یا خطایی ایجاد نشود، بارها و بارها چک می‌کنند. به عنوان مثال زمانی که از خانه بیرون می‌روند، چند بار قفل در خانه را چک می‌کنند.
- افکار تابو یا وسواس فکری خالص:
فرد یک سری فکرهای به‌شدت آزاردهنده و کاملا مغایر با ارزش‌های اعتقادی خودش در ذهنش خطور پیدا می‌کند، ولی فقط در حد همان فکر است یعنی هیچ‌زمان آن را عملی نمی‌کند اما همان فکر بسیار برای فرد آزاردهنده و غیرقابل کنترل است و رنج بسیاری از این موضوع میبرد. مثلا یک دفعه این فکر در ذهنش می‌آید که به کسی آسیب بزند، یا با فردی رابطه جنسی داشته باشد.
- تقارن و نظم:
ترس از عدم تقارن یا نگرانی از تقارن، که منجر به تکرار، شمارش، نظم و راست شدن می‌شود. درواقع فرد حس می‌کند که همه‌چیز باید روی یک نظم خاصی حفظ شود و یا باهم در دو طرف قرینه باشد.
اختلالات مرتبط با اختلال وسواسی جبری
- اختلال بدریخت انگاری بدن
در این اختلال، فرد به طور دائم نگران است و فکر می‌کند یک یا چند نقص و یا عیبی در ظاهر و بدنش دارد، درصورتی که دیگران و اطرافیانش این نقص را نمی‌بینند و یا از نظرشان انقدر جزئی است که هیچ مشکلی در فرد بوجود نیاورده است. درواقع این افراد برداشتی که از ظاهر و بدن خودشان دارند برداشتی غیرواقع‌بینانه‌ست. اکثر این افراد ناراحت هستند که صورتشان یا اجزای آن زشت و یا نامتقارن است. درواقع این افراد از نقص‌هایی که به نظر خودشان دارند خیلی خجالت می‌کشند و ممکن است این جمله را مدام از آنها شنیده باشید که من خیلی زشتم.
- اختلال احتکار
در این اختلال افراد به طور افراطی، اشیا و اموال را جمع‌آوری می‌کنند و برایشان خیلی سخت و دشوار است که آنها را دور بریزند یا از آنها جدا شوند و هیچ فرقی هم برایشان ندارد که این وسایل ارزشمند هستند یا بی ارزش‌اند. همیشه احساس می‌کنند که اینها برای یک روز مبادایی به دردشان می‌خورد.
- اختلال مو کندن
افراد مبتلا به این اختلال یک میل اجباری برای کندن موی خودشان دارن یعنی به طور مداوم موهای خود را می‌کَنند که این می‌تواند موی سر، ابرو، مژه و یا بدن باشد و همین باعث می‌شود قسمتی از سرشان یا سایر اندام‌هایشان کم مو یا طاس باشد.
- اختلال پوست کندن
فرد مبتلا به طور دائم و مکرر پوست خود را می‌کَند، تا حدی که باعث آسیب رساندن به خود می‌شود و زخم می‌گردد.
درمان وسواس
درمان مناسب می‌تواند علائم شما را کنترل کند و از تداخل آنها با زندگی روزمره جلوگیری کند. شدت OCD میزان درمان و نیاز به ادامه آن را تعیین می‌کند.
دو نوع درمان اصلی وجود دارد:
- روان درمانی:
موثرترین نوع درمان برای OCD، درمان CBT یا درمان شناختی-رفتاری هست که بر اساس پژوهش‌ها ثابت شده این درمان حدود ۸۰٪ در بهبود این اختلال موثر بوده است.
با درمان CBT به افراد یاد داده می‌شود که افکار مزاحمی که دارند، قسمتی از رویدادهای عادی زندگی هستند و فکر کردن به یک موضوع مساوی با انجام دادن آن نیست و با تمرین‌ها مراجع یاد می‌گیرد که به نوعی باورهایی که در ذهنش پرورش داده است را به نوعی بی‌اعتبار کند.
- دارو درمانی:
فرد از دارو‌هایی که توسط روان‌پزشک تجویز می‌شود استفاده می‌کند و باعث می‌شود افکار وسواسی را تحت کنترل دربیاورد و بتواند رفتارهایش را راحت‌تر کنترل کند. از نظر بازه زمانی مصرف دارو هم بستگی به تشخیص روان‌پزشک دارد.
نکات و پیشنهادات
اگر دوست و یا عضوی از اعضای خانواده این اختلال را دارند سعی کنید تا جای ممکن در برخورد با این افراد، مهربان و صبور باشید. درست است که از کارهایشان ممکن است رنج ببرید اما خود این افراد رنج بیشتری را تحمل می‌کنند و برایشان بسیار آزاردهنده‌تر می‌باشد.
و اختلال OCD جزء اختلالاتی است که حتما باید تحت روان‌درمانی و در شدت بالاتر دارودرمانی قرار بگیرد. بنابراین اگر احساس می‌کنید که خودتان یا اطرافیانتان دچار این اختلال هستید حتما به روان‌شناس مراجعه کنید تا بتوانید جلوی ضرر بیش از حد آن را بگیرید و آرامش را به خودتان برگردانید.
ما در آریاز همراه شما هستیم تا بتوانید درمان مناسب را شروع کنید.
نیلوفر علی‌بیگی
منبع:
Vaišvilaitė, L. (October 05, 2023). Understanding OCD: Prevalence, Causes, Types, and Treatment. Taken from the link: https://healthnews.com/health-conditions/ocd/understanding-obsessive-compulsive-disorder-prevalence-causes-types-and-treatment/
