رابطه پاراسوشیال روابط فرااجتماعی روابطی یک طرفه هستند که در آن یک نفر انرژی عاطفی، علاقه و زمان را گسترش می دهد و طرف دیگر، شخص، کاملاً از وجود دیگری بی خبر است. روابط فرااجتماعی بیشتر با افراد مشهور، سازمان ها (مانند تیم های ورزشی) یا ستاره های تلویزیون رایج است.
رابطه پاراسوشیال چیست؟
رابطه پاراسوشیال، بنا بر تعریف روان‌شناسان حوزه علوم رفتاری، رابطه‌ای یک‌سویه است که به‌سبب آن یکی از طرفین تمام عشق، انرژی و وقت خود را به میدان می‌آورد، حال آنکه دیگری روحش هم از این کارها بی‌خبر است.
روابط فرااجتماعی بسیار فراتر از تقلید دنبال‌کنندگان از افراد سرشناس و همدلی با آنهاست. یکی از کارشناسان فعال در حوزه زوج‌درمانی دراین‌باره می‌گوید: در رابطه پاراسوشیال، شاهد میزانی از تعهد و دلبستگی به فرد سرشناس هستیم که او از قالب غریبه بیرون می‌آید و فرد دل‌بسته او را به‌چشم دوست نزدیک یا حتی محرم اسرارش می‌بیند. به بیان دیگر، نوعی صمیمیت و نزدیکی یک‌سویه در این رابطه پدیدار می‌شود.
کاربران رسانه‌ها می‌توانند با افراد مشهور، شخصیت‌های تخیلی لایو اکشن، اینفلوئنسرهای رسانه‌های اجتماعی، شخصیت‌های متحرک و هر شخصیت دیگری که از طریق رسانه‌ها از جمله فیلم‌ها، برنامه‌های تلویزیونی، پادکست‌ها، برنامه‌های گفتگوی رادیویی، یا پلت‌فرم‌های رسانه‌های اجتماعی مانند توییتر، اینستاگرام یا تیک تاک با آنها مواجه می‌شوند، روابط فرااجتماعی برقرار کنند.
علائم رابطه پاراسوشیال
اگر در رابطه فرااجتماعی خود این نشانه‌ها را دیدید، بهتر است آن را کنار بگذارید:
- اولویت‌دادن به این روابط و کنارگذاشتن روابط واقعی؛
- عزلت‌طلبی و خزیدن به کنج انزوا و دوری‌کردن از اجتماع؛
- احساس دلبستگی عمیق به بازخوردها یا دیدگاه‌های طرف مقابل و نادیده‌انگاشتن ترجیحات خودتان.
- بروز این علائم نشان از شکل‌گیری رابطه‌ای ناسالم دارد. بنابراین اگر دیدید که در دام چنین روابطی افتاده‌اید، پیش از هر اقدامی سراغ روان‌درمانگر بروید و به‌سادگی از کنار آن عبور نکنید.
انواع روابط فرا اجتماعی
در سال ۲۰۰۶، محققین دیوید گیلز و جان مالتبی، روابط پاراسوشیال را به سه زیرمجموعه تقسیم کردند:
- روابط پاراسوشیال سرگرمی-اجتماعی
به گفته گیلز و مالتبی، اکثر روابط فرا اجتماعی در حوزه سرگرمی-اجتماعی قرار می گیرند. به عبارت دیگر، شما به یک سلبریتی یا شخصیت علاقه مند هستید زیرا آنها را جذاب می دانید، و به این دلیل که طرفدار آنها بودن، تاثیر مثبتی در زندگی واقعیتان دارد. شاید شما عضو یک کلوپ هواداران باشید. شاید شما و دوستانتان از شایعات و صحبت در مورد آنها لذت ببرید. شاید در فضای مجازی به دنبال اطلاعاتی درباره افراد مشهور باشید. به طور خلاصه؛ شما می دانید که واقعاً شخص مورد نظر را نمی شناسید، اما جستجو و صحبت کردن در مورد آنها سرگرم کننده است. و این هیچ ایرادی ندارد، در واقع، این یک راه عالی برای پیدا کردن دوستان جدید و یادگیری چیزهای جدید است.
- روابط پاراسوشیال شدید-شخصی
دومین دسته رایج از روابط فرا اجتماعی، نوع شدید-شخصی است. گیلز و مالتبی این سطح از دلبستگی را منعکس کننده احساسات شدید و اجباری در مورد افراد مشهور توصیف می کنند. در یک رابطه پاراسوشیال شدید و شخصی، می‌دانید که رابطه‌تان واقعی نیست، اما کنترل کاملی بر احساسات خود نسبت به شخص یا شخصیت مورد نظر ندارید. افرادی که دارای روابط پاراسوشیال شدید شخصی هستند، ممکن است احساس کنند نیاز دارند هر روز رسانه های اجتماعی افراد مشهور را چک کنند، یا برای تمرکز روی چیزهای دیگر مانند کار یا درس تلاش زیادی کنند. این احساسات شدید ممکن است افراد را از ایجاد پیوندهای نزدیک با افراد دیگر بازدارد.
- روابط پاراسوشیال مرزی-آسیب زا
رایج ترین و خطرناک ترین شکل روابط پاراسوشیال نوع مرزی-آسیب زا است. در این شرایط، فرد دیگر نمی تواند افکار، احساسات یا در برخی موارد رفتار خود را کنترل کند. یک رابطه فرا اجتماعی مرزی-آسیب زا ممکن است به تعقیب یا خشونت منجر شود. شاید بهترین نمونه شناخته شده از یک رابطه پاراسوشیال مرزی-آسیب زا، همانی باشد که جان هینکلی جونیور را وادار به تیراندازی در آن به رئیس جمهور آن زمان در ایالات متحده کرد، هینکلی فاش کرد که در تلاش برای تحت تاثیر قرار دادن جودی فاستر بازیگر زن، به رئیس جمهور شلیک کرده است.
آیا روابط فرا اجتماعی سالم هستند؟
روابط فرااجتماعی و داشتن دوست خیالی در بزرگسالی امری رایج و کاملا طبیعی است. دکتر کوورت دراین‌باره می‌گوید: «ما انسان‌ها موجوداتی اجتماعی هستیم و همیشه دوست داریم با هم‌‌نوعان خود در ارتباط باشیم».
بنابراین در حالت کلی، روابط فرااجتماعی بیش از آنکه مخرب باشند، مثبت‌اند. یکی از فعالان حوزه روان‌درمانگری درباره این مسئله می‌گوید: «ما با روابط فرااجتماعی می‌توانیم به‌شیوه‌ای غیرمتعارف و متفاوت با روابط عادی زندگی‌مان، الهام بگیرم و تشویق و حمایت دریافت کنیم».
مثال‌های بسیاری از روابط فرااجتماعی سالم و سازنده وجود دارند؛ از دنبال‌کردن خوانندگان، سیاست‌مداران یا ورزشکاران نام‌دار گرفته تا افرادی تأثیرگذار در شبکه‌های اجتماعی که مسیر پرپیچ‌وخم دستیابی به موفقیت را برای دنبال‌کنندگان خود ترسیم می‌کنند و آنها را به تلاش و مبارزه فرامی‌خوانند.
مزیت‌های روابط پاراسوشیال
روابط فرااجتماعی می‌تواند از طرق مختلفی بر افراد تأثیر بگذارد. برخی از این تأثیرات می تواند منفی باشد، اما در واقع می تواند مزایایی برای این نوع رابطه داشته باشد
۱. ایجاد فضایی امن برای کسانی که تا حدی عزلت‌طلب‌اند
در روابط فرااجتماعی، کسی قرار نیست دیگری را طرد کند. بنابراین آنهایی که کمابیش کم‌رو و خجالتی‌اند یا در تعاملات اجتماعی به کنجی می‌خزند، احتمالا می‌توانند در سایه روابط پاراسوشیال، خود را در هاله‌ای از امنیت تصور کنند.
۲. تقویت اعتمادبه‌نفس و تسهیل ارتباط با دیگران
از دیگر مزیت‌های روابط فرااجتماعی این است که افراد می‌توانند در محیط‌های مجازی، برقراری ارتباط دوسویه با دیگران را تمرین کنند. سپس می‌توانند آموخته‌های خود را به عرصه‌های واقعی ببرند و آنها را در زندگی روزمره خود به کار گیرند.
۳. کمک به بسط هویت
طبق تحقیقات، روابط فرااجتماعی ممکن است در شکل‌دهی به هویت جوانان و گسترش دامنه استقلال فردی آنان نقش داشته باشند.
۴. افزایش تعلق
در یک نکته خوش بینانه تر، ارتباطات فرااجتماعی می تواند اعتماد به نفس را افزایش دهد، باور فرد را در مورد خودکارآمدی خود بهبود بخشد و منجر به احساس تعلق قوی تر شود.
البته روابط پاراسوشیال مزیت‌های دیگری نیز دارند که در ادامه آنها را مطرح می‌کنیم.
به‌رغم تمام این مزایا، بحث‌وجدل‌های بسیاری در خصوص نقش روابط فرااجتماعی در انزواگرایی افراد در جریان است. بااین‌حال برخی از محققان بر این باورند که روابط فرااجتماعی قادرند شبکه اجتماعی افراد را گسترش دهند. یکی از محققان می‌گوید:
روابط پاراسوشیال هیچ‌گاه جایگزین روابط واقعی نمی‌شوند. بااین‌حال افرادی که روابط پاراسوشیال شکل می‌دهند، می‌توانند پیوندهای دوستی و عاطفی محکم‌تری با دیگران برقرار کنند.
دکتر کوورت اذعان کرده هیچ نشانه‌ای نیافته است که افراد انزوای خود را با روابط فرااجتماعی پر می‌کنند. او دراین‌باره می‌گوید: «تابه‌حال فرد مجرد و تنهایی را نیافته‌ام که رابطه فرااجتماعی‌اش را مانعی بر سر راه روابط عادی بداند».
خلاصه آنکه می‌توان ادعا کرد روابط فرااجتماعی معمولی آسیب‌زا نیستند. دکتر کوورت در همین خصوص می‌گوید: «رابطه فرااجتماعی به‌خودی‌خود فاقد عناصر ناسالم است، مگر آنکه فرد پا را از حدود متعارف فراتر بگذارد و شروع به تعقیب فرد موردعلاقه‌اش و تجسس در زندگی او کند».
روابط فرااجتماعی چگونه شکل می‌گیرد؟
مانند روابط حضوری، روابط فرااجتماعی زمانی شروع می شود که شخصی با یک شخصیت رسانه ای آشنا می شود و با او آشنا می شود. این تعامل اولیه فرااجتماعی ممکن است شامل دیدن فرد در یک برنامه تلویزیونی یا فیلم، دنبال کردن آنها در رسانه های اجتماعی، یا حتی تعامل با آنها به صورت آنلاین یا در زندگی واقعی باشد.
اگر شخص تأثیری بگذارد که باعث شود فرد فراتر از تعامل درباره آنها فکر کند، تعاملات فرااجتماعی می تواند منجر به یک رابطه فرااجتماعی شود.
علاوه بر این، اگر رابطه فرااجتماعی پایان یابد، یا به این دلیل که شخصیت رسانه ای بمیرد، سریال یا سریالی که در آن ظاهر می شود به پایان برسد، یا کاربر رسانه تصمیم بگیرد که دیگر نمی خواهد با شخصیت رسانه ای ارتباط برقرار کند، کاربر رسانه می تواند از هم پاشیده شود. .
تحقیقات نشان داده است که افراد به از دست دادن یک رابطه فرااجتماعی به روش هایی مشابه از دست دادن یک رابطه اجتماعی واکنش نشان می دهند. به عنوان مثال، زمانی که برنامه تلویزیونی Friends به پایان رسید، آنهایی که قوی ترین روابط فرااجتماعی را با یکی از شخصیت ها داشتند، بیشترین ناراحتی را نشان دادند.
چرا ما روابط فرااجتماعی ایجاد می کنیم؟
ممکن است عجیب به نظر برسد که افراد علیرغم عدم وجود روابط متقابل، روابط فرااجتماعی برقرار می‌کنند، اما مهم است که به خاطر داشته باشیم که انسان‌ها از نظر تکاملی برای ایجاد ارتباطات اجتماعی طراحی شده‌اند. رسانه‌ها تحولی نسبتاً جدید در تاریخ بشریت هستند و هنوز تأثیر زیادی بر تکامل ما نداشته‌اند، در عوض، ویژگی‌های اجتماعی که برای اطمینان از ایجاد روابط بین‌فردی تکامل یافته‌ایم، به استفاده از رسانه‌ها نیز تعمیم داده شده است.
به ویژه، انسان ها تمایل دارند به چهره و صدای سایر انسان ها توجه ویژه ای داشته باشند. برای قرن‌ها، تنها چهره‌ها و صداهایی که مرتباً با آنها مواجه می‌شدیم، چهره‌ها و صداهایی بودند که در زندگی روزمره ما وجود داشت. این وضعیت از اوایل قرن بیستم با ظهور رادیو و فیلم‌ها تغییر کرد، و زمانی که تلویزیون به طور گسترده در دسترس قرار گرفت، تعداد چهره‌ها و صداهایی که می‌توان از طریق رسانه‌ها با آنها آشنا شد به‌طور تصاعدی افزایش یافت.
با این حال، مغز ما هرگز برای تمایز بین افرادی که از طریق رسانه ها می بینیم و می شنویم و افرادی که در زندگی واقعی خود می بینیم و می شنویم، تکامل نیافته است. بنابراین، ما این برخوردها را به طور مشابه پردازش می کنیم و به آنها پاسخ می دهیم، که منجر به پدیده های فرااجتماعی در همه اشکال آن می شود.
چگونه یک رابطه پاراسوشیال را تمام کنیم؟
اگر به این نتیجه رسیده اید که وابستگی پاراسوشیال شما ناسالم است، ممکن است زمان تمام کردن آن فرا رسیده باشد. اما ممکن است گفتن آن آسان تر از انجام آن باشد. به هر حال، این شغل یک سلبریتی است که مدام در فضاهای مختلف دیده شود.
- با تصدیق وضعیت شروع کنید.
در مورد اینکه چه احساسی دارید با خودتان صادق باشید. آیا تنهایید؟ ناراحتید؟ آیا احساس می کنید این رابطه تنها چیز خوب زندگی شماست؟ اعتراف به این چیزها می تواند سخت باشد، اما این اولین قدم است. سپس، وقت آن است که مرزها را دوباره ایجاد کنیم. بلیط کنسرت او را به یک دوست بدهید. پوسترهایش را از دیوارهایتان پایین بیاورید و دیگر به او پیام ندهید. در اینجا چند مرحله دیگر وجود دارد که می توانید انجام دهید:
- از فضای مجازی کمی فاصله بگیرید.
اگر نمی‌توانید عادت خود را به طور کامل ترک کنید، بلاک کردن شخص مورد نظر را در نظر بگیرید. همین کار را با کلوپ های هواداران یا رسانه های خبری، در نظر بگیرید.
- روی روابط واقعی خود تمرکز کنید.
با آن دوستی که قطع رابطه کردید تماس بگیرید. در یک مرکز اجتماعی داوطلب شوید. به یک باشگاه کتاب یا برنامه دوستیابی بپیوندید. داشتن برنامه، عبور از یک رابطه پاراسوشیال را آسان تر می کند.
- صحبت با یک درمانگر را در نظر بگیرید.
شاید ارزش آن را داشته باشد که در مورد شرایط خود با کمک یک متخصص بی طرف فکر کنید. رابطه تخیلی شما ممکن است بینش بسیار واقعی را در مورد اینکه چه کسی هستید و به چه چیزی نیاز دارید ارائه دهد.
یک روانشناس خوب می‌تواند به شما کمک کند تا بفهمید چه چیزی باعث تثبیت شما می‌شود، تعیین کند که آیا مشکلات روانی زمینه‌ای وجود دارد که باید برطرف شوند و مکانیسم‌های مقابله سالم‌تری را به شما آموزش می‌دهد.
روابط فرا اجتماعی و رهایی از آن
روابط فرااجتماعی در یک طیف با سایر روابط اجتماعی وجود دارد و رسانه های اجتماعی در چگونگی شکل گیری و حفظ این روابط نقش داشته اند. پیروی از یک چهره رسانه ای مورد علاقه در رسانه های اجتماعی می تواند یک رابطه فرااجتماعی را عمیق تر کند.
در حالی که تحقیقات بیشتری در مورد روابط فرا اجتماعی مورد نیاز است، شواهد نشان می دهد که این روابط می تواند جنبه های منفی و مزایای بالقوه داشته باشد. محققان بر این باورند که این روابط عادی و نسبتاً رایج هستند، اما اگر افکار و رفتارهای شما در مورد یک چهره رسانه ای باعث ناراحتی یا اختلال در توانایی شما برای عملکرد عادی می شود، باید با یک متخصص صحبت کنید.
نیلوفر علی بیگی
منابع:
Vinney, C. (November 21, 2023). What Is a Parasocial Relationship?. Taken from the link: https://www.verywellmind.com/what-is-a-parasocial-relationship-5210770
