فروپاشی عصبی یا روانی که به عنوان بحران سلامت روان یا شکست روانی نیز شناخته می‌شود، شکلی از پریشانی شدید روانی و عصبی است که در پاسخ به محرک‌های استرس و اضطراب اتفاق می‌افتد و باعث می‌شود فرد نه‌تنها از کار و تفریح و زندگی روزمره لذت نبرد، بلکه به طور موقت قادر به فعالیت در زندگی روزمره خود نیست. همه افراد زمانی که احساس می کنند تحت فشار هستند استرس و اضطراب را تجربه می کنند، البته معمولا در سطوحی که قابل کنترل هستند. وقتی استرس و احساس نگرانی یا اضطراب همیشه وجود داشته باشد و به سطحی برسد که بر زندگی روزمره فرد تأثیر بگذارد، ممکن است به عنوان یک فروپاشی عصبی توصیف شود.
فروپاشی روانی چیست؟
فروپاشی روانی (Nervous Breakdown) یا منتال بریک داون اصطلاحی برای توصیف نوعی بحران سلامت روان است. گاهی در نتیجه تغییرات اساسی، مشکلات مالی یا اندوه ناگهانی، فرد دچار استرس، اضطراب و نگرانی فراوان می‌شود به‌طوری که از انجام کوچک‌ترین فعالیت‌های زندگی روزمره بازمی‌ماند؛ مثلا نمی‌تواند از پس چالش‌های ریزودرشت زندگی برآید و همیشه از نظر جسمی، ذهنی و عاطفی تحت فشار است. این وضعیت فروپاشی عصبی، روانی یا منتال بریک داون نامیده می‌شود و ازهم‌گسیختگی ذهن فرد را توصیف می‌کند. افرادی با سابقه خانوادگی اختلالات اضطرابی بیشتر در معرض این فروپاشی هستند.
علائم فروپاشی عصبی چیست؟
در فروپاشی عصبی یا روانی برخی از علائم روانی و رفتاری فروپاشی عصبی که گاه جسمی، گاه روانی و گاه رفتاری هستند عبارت‌اند از:
- اضطرابی دارند که نمی‌توانند آن را مهار کنند. این اضطراب با ناامیدی، درماندگی، نگرانی، مشکل تمرکز و افکار خودآزاری گهگاهی همراه است.
- در انزوا غرق و به همراهی با خانواده و دوستان یا انجام فعالیت‌های روزمره بی‌علاقه می‌شوند.
- نمی‌توانند به‌درستی تمرکز کنند و تصمیم بگیرند.
- همواره احساس ضعف دارند و نمی‌توانند خوش‌خلق باشند.
- دچار وهم می‌شوند و قادر به تمیز واقعیت از تصورات ذهنی خود نیستند یا مدام احساس می‌کنند کسی در حال تماشا و تعقیب آنهاست.
نشانه‌های جسمی این عارضه هم عبارت‌اند از:
- همیشه خسته و کم‌انرژی هستند، چون خواب خوب و راحت شبانه ندارند.
- به‌خاطر خستگی همیشگی و بی‌میلی به رعایت بهداشت فردی، در برابر بیماری‌های مختلف ضعیف می‌شوند.
- در ناحیه فک، گردن یا کمر احساس تنش و درد عضلانی دارند.
- با گرفتگی معده و حرکات نامنظم روده دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند.
- همیشه تپش قلب دارند و بر اثر حملات آزاردهنده پانیک به‌سختی نفس می‌کشند.
- دست‌های آنها همیشه سرد یا برافروخته و داغ است.
دلایل فروپاشی روانی چیست؟
اتفاقاتی را که موجب استرس زیاد و طاقت‌فرسا می‌شوند، می‌توان مهم‌ترین عوامل فروپاشی روانی در نظر گرفت. اجازه دهید ببینیم مهم‌ترین دلایل منتال بریک داون چیست و در پاسخ به چه محرک‌هایی اتفاق می‌افتد.
- اندوه بزرگ در زندگی شخصی مثل سوگ مرگ عزیزان یا طلاق؛
- فشار مالی؛
- آشفتگی خانوادگی و مشکلات زناشویی؛
- استرس کاری مداوم (فرسودگی شغلی) و مشکلات مربوط به محیط کار یا مدرسه؛
- آسیب‌های جسمی و روحی مزمن؛
- بی‌خوابی و سایر اختلالات خواب؛
- خشونت.
فراموش نکنید که آدم‌ها «نقطه شکست» متفاوتی دارند. اتفاقی که می‌تواند منجر به فروپاشی روانی کامل یک فرد شود، شاید برای فرد دیگر رویدادی گذرا و مهارشدنی باشد.
تشخیص فشار عصبی یا روانی چگونه است؟
در جلسه تشخیص، پزشک از شما درباره سابقه سلامت خود و اعضای خانواده‌تان می‌پرسد و داروهای گیاهی و شیمیایی را که در حال حاضر مصرف می‌کنید بررسی می‌کند.
درمورد مصرف مواد مخدر و الکل با پزشک باید صادق باشید و علائم آزاردهنده را صادقانه بیان کنید. ممکن است پزشک معاینه جسمی انجام دهد و چند آزمایش تجویز کند تا مطمئن شود این حالت فرد ناشی از بیماری‌های جسمی نیست.
درنهایت پس از آنکه مطمئن شد این مسئله ریشه در روان دارد، شما را برای شروع درمان به متخصصان سلامت روان ارجاع می‌دهد.
روش‌های مهار و درمان فروپاشی عصبی چیست؟
۱. روان‌درمانی
رفتاردرمانی شناختی (CBT) مؤثرترین شیوه روان‌درمانی برای مهار فروپاشی روانی است. هدف درمانگر در این جلسات درمان اضطراب، افسردگی و سایر مشکلات سلامت روان با تغییر طرز فکر، احساس و رفتار فرد است. برای رسیدن به این هدف درمانگر الگوهای فکری مشکل‌ساز را شناسایی می‌کند و مهارت‌های مقابله‌ای برای واکنش بهتر به موقعیت‌های چالش‌انگیز را به فرد می‌آموزد.
در طول جلسات رفتاردرمانی شناختی ضمن صحبت درباره علائم و توصیف حالات و احساسات خود، افکار و رفتارهای خود را عمیق‌تر از همیشه کاوش می‌کنید تا بهترین پاسخ به هرکدام را پیدا کنید. همچنین یاد می‌گیرید با به‌کاربستن مهارت حل مسئله، با مسائل ریزودرشت زندگی کنار بیایید و جسم و روح خود را آرام نگه دارید.
۲. دارو‌درمانی
هیچ پزشکی برای درمان فروپاشی روانی قرص و دارو تجویز نمی‌کند، اما اگر عامل اصلی که موجب منتال بریک داون شده اضطراب، افسردگی، بی‌خوابی یا سایر مشکلات جدی سلامت روان باشد، داروهایی برای درمان آنها تجویز خواهد کرد.
۳. تغییر سبک زندگی
با تغییراتی کوچک در سبک زندگی می‌توان پیشرفته‌ترین حالت فروپاشی عصبی را مهار و درمان کرد. البته به شرطی که تغییرات مستمر و ادامه‌دار باشند.
رژیم غذایی سالم و متعادل حاوی انواع میوه و سبزیجات تازه، غلات کامل، پروتئین، آجیل، دانه‌ها و حبوبات داشته باشید. تغذیه خوب انرژی بدن و کیفیت خواب را افزایش می‌دهد تا بدن کمتر احساس ضعف و خستگی کند.
محرک‌هایی مثل کافئین، الکل و موادمخدر را از تغذیه روزمره حذف کنید.
برای مقابله با استرس از تکنیک‌های تمدد اعصاب مثل مدیتیشن، تمرینات تنفسی، طب سوزنی و ماساژدرمانی استفاده کنید.
روتین خواب منظمی داشته باشید. مثلا یک ساعت قبل خواب حمام آب داغ بگیرید، تمام لوازم الکترونیکی را خاموش کنید و کمی کتاب بخوانید.
ورزش‌کردن دوای درد بسیاری از بیماری‌های روحی مزمن و گذراست، به‌خصوص اگر در قالب فعالیت گروهی فرد را به حضور در جمع تشویق کند.
بین وظایف روزمره، استراحت‌های کوتاه بگنجانید و ذهنتان را سازمان‌دهی کنید. در پایان هر روز دستاوردها و کارهای انجام‌شده را مرور کنید و اگر موفق به تکمیل بعضی از کارها نشده‌اید، به‌جای سرکوب و شماتت خود، آن را در فهرست روز بعد بگنجانید.
تا بهبودی کامل استرس، اضطراب، افسردگی و بازیابی سلامت روان جلسات مشاوره را قطع نکنید.
درمان فروپاشی روانی چقدر زمان می‌برد؟
رهایی از دام بحران‌های روحی زمان مشخصی ندارد. هرکس بسته به شدت استرسش و توانمندی فردی مقابله با آن، مدت‌زمان متفاوتی با نشانه‌های فروپاشی عصبی دست‌و‌پنجه نرم می‌کند.
اگر پزشک عوامل ریشه‌ای را به‌درستی تشخیص دهد و دوره درمان آغاز شده باشد، می‌توان امیدوار بود نشانه‌های بحران ظرف مدت ۶ ماه از بین بروند.
چطور به این افراد کمک کنیم؟
باحوصله به حرف‌هایشان گوش دهید. نیاز شنیده‌شدن در دوران فروپاشی عصبی از همیشه پررنگ‌تر است.
همدل باشید و رنج‌هایشان را تصدیق کنید. هرگز دلیل حال بدشان را بی‌اهمیت جلوه ندهید.
زبان به نصیحت باز نکنید. فقط بپرسید چه کمکی از دست‌تان ساخته است.
بدون گوشه‌و‌کنایه تشویقشان کنید پیش مشاور بروند.
اگر نشانه‌های خودآزاری یا افکار خودکشی را در گفتار یا رفتار فرد می‌بینید، حتما موضوع را به خانواده و پزشک متخصص اطلاع دهید.
همراهی درمانگر متخصص برای بهبودی
فروپاشی عصبی یا روانی واکنش شدید ذهن ما به محرک‌های استرس، اضطراب و سایر عوامل آسیب‌زاست. مهار و درمان این پریشانی به تلاش جدی و عزم جزم فرد نیاز دارد تا آرام‌آرام بر نشانه‌های جسمی، روحی و رفتاری آن غلبه کند و سلامت روان خود را بار دیگر به دست آورد. در این مسیر، راهنمایی‌های درمانگر سبب تسریع بهبودی ذهن ازهم‌گسیخته بیمار می‌شود.
نیلوفر علی‌بیگی
منبع:
clevelandclinic. (JAN 02, 2023). Nervous Breakdown. Taken from the link: https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/22780-nervous-breakdown
Scaccia, A. (September 23, 2022). How to Recognize and Treat the Symptoms of a Nervous Breakdown. Taken from the link: https://www.healthline.com/health/mental-health/nervous-breakdown
