حسادت در کودکان

حسادت در کودکان یک احساس طبیعی انسانی است. این مسئله معمولاً بیان خشم و مالکیت را نشان می‌دهد و زمانی اتفاق می‌افتد که کودک ارزش خود را در معرض تهدید بداند. در واقع حسادت در کودکان، احساس رقابت و ترس از دست دادن احتمالی کسی یا چیزی است که در حال حاضر دارند. از سوی دیگر حسادت، به خواستن چیزهایی اشاره دارد که ممکن است کودک نداشته باشد اما دوست دارد که آن را داشته باشد.

شکل‌گیری حسادت در کودکان

حسادت در کودکان رایج است. کودکان ممکن است اغلب به دلیل حسادت، با هم دعوا و درگیری داشته باشند. یک کودک حسود ممکن است از این بترسد که عشق و توجه والدین یا مراقبان خود را از دست می‌دهد. این ممکن است منجر به اضطراب و عصبانیت نسبت به خواهر و برادر یا دوستانی شود که مورد توجه قرار می‌گیرند.

گاهی والدین ناخواسته با مقایسه فرزند خود با دیگران، حسادت را تحریک یا القا می‌کنند. زیرا پیامی که می‌دهند این است که “شما به اندازه کافی خوب نیستید”. اگر والدین در مورد احساسات خود در خصوص مقایسه کردن صریح باشند و مدام فرزند خود را با خواهر یا برادر یا دوست خود مقایسه کنند، ممکن است احساس رقابت، اعتماد به نفس پایین و حسادت را ایجاد کنند و گاهی همین امر به مرور زمان باعث یک حس تنفر از خود والدین شود.

 عواقب حسادت در کودک

کودکان باید یاد بگیرند که چگونه با حسادت کنار بیایند، آنها تازه وارد احساسات شده‌اند و ممکن است ندانند چه کار کنند. در صورت عدم کنترل، حسادت می‌تواند منجر به عواقب مستقیم شود، مانند:

• کاهش عزت نفس
• پرخاشگری نسبت به بچه‌های دیگر
• احساس ناتوانی
• قلدری
• انزوا

انواع حسادت در کودکان

کودکان حسود ممکن است به افرادهای مختلف و در موقعیت‌های گوناگون حسادت خودشان را بروز دهند. این در حالی است که انواع حسادت در کودکان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• حسادت خواهر و برادر

یکی از رایج‌ترین حسادت‌ها در بین کودکان، حسادت خواهر و برادر است. در این شرایط به والدین توصیه می‌شود که با این رفتار در همان کودکی مقابله کنند. سعی کنید کودکان را از نظر اجتماعی، جسمی، عاطفی، تحصیلی مقایسه نکنید. هر کودک حسود یک فرد کاملاً جدید و منحصر به فرد است. مقایسه کردن هر کودک با خواهر و برادرش، فقط کار را بدتر می‌کند. پس نقاط مثبت کودک خود را بشناسید و آنها را تقویت کنید.

• حسادت اجتماعی

کودکانی که خود را با همسالان خود مقایسه می‌کنند، ممکن است دچار حسادت اجتماعی شوند. در این شرایط بهتر است قبل از هر چیز احساسات فرزندتان را بپذیرید. یادتان باشد کودکان حسود باید احساس ارزشمندی کنند و شنیده شوند.

• حسادت مالکیت

در بین کودکان حسود کاملا رایج است که ببینند بچه‌های دیگر چه چیزی دارند و به آنها حسادت کنند. بچه ها می‌توانند نسبت به آنچه بچه‌های دیگر دارند بسیار حسادت کنند. اما مهمترین نکته در هنگام بروز حسادت مالکیت این است که ببیند کودک شما به چه چیزی حسادت می‌کند. در اصل حسادت مالکیت، یک لحظه آموزشی عالی برای والدین و یک لحظه یادگیری زندگی برای کودکان است. اما بهتر است با کودک خود صحبت کنید و به آنها یاد بدهید که هر کسی امکانات و دارایی‌های خاص خودش را دارد.

حسادت نسبت به دارایی‌ها نیز می‌تواند راهی هیجان‌انگیز برای کودکان باشد تا در مورد پس‌انداز کردن یاد بگیرند. این حسادت را به انگیزه تبدیل کنید. گاهی اوقات حسادت مالکیت می‌تواند باعث ایجاد انگیزه و تمرکز در کودکان شود، بنابراین به والدین توصیه می‌شود آن را مهار کرده و به سمت یک نتیجه خوب سوق دهند.

• حسادت موفقیت

کودکان در زمان‌های مختلف همراه با رشد دوران کودکی خود به موفقیت‌های زیاد فیزیکی، فکری و استعدادهای خاص خودشان دست می‌یابند. برای کودکی که در یک زمینه خاص نتواند استعدادهای خودش را شناسایی کند و آنها را بروز دهد، سخت است که بتواند دستاوردها و موفقیت‌های دیگران را ببیند. در این شرایط بهتر است به کودک خود یادآوری کنید شاید نتواند در هر زمینه‌ای اول شود اما بدون شک می‌تواند در نوع خودش بهترین باشد.

حسادت یک احساس بسیار ناراحت کننده است و می تواند به روابط – با خواهر و برادر، دوستان و یادگیری آسیب برساند. همه ما در مقطعی از زندگی ممکن است حسادت را تجربه کنیم، در واقع، حسادت در بزرگسالی هم تا حدودی رایج است. از حسادت می توان برای کمک به رشد بهتر کودک استفاده کرد، اما حسادت در کودکان می تواند سمی و منجر به بروز عوارض بیشتر شود.

دلایل حسادت در کودکان

اگر می‌پرسید چه دلایلی وجود دارد که کودک را به سمت حسادت سوق می‌دهد، نکات زیر ممکن است به شما در درک بهتر آن کمک کند:

• محبت بیش از حد

همه والدین دوست دارند هر چند وقت یکبار فرزندان خود را غرق در محبت و نوازش کنند. با این حال، اگر بیش از حد کودک خود را ناز و نوازش کنید، ممکن است احساس برتری نسبت به دیگران را ایجاد کند. بنابراین، هرگاه کودک شما با فردی بهتر از او یا کسی که چیزی بهتر از آنچه فرزند شما در اختیار دارد برخورد کند، ممکن است احساس حسادت و ناامنی کند.

• والدین نگران و محافظت کننده‌تر

والدین معمولا همیشه محافظ و نگران سلامتی فرزندانشان هستند. با این حال، گاهی اوقات والدین ممکن است زیاده‌روی کنند و وقتی کودک خود را رها می‌کنند، کودک احساس گمراهی می‌کند و احساس حسادت در کودکانی که اعتماد به نفس بیشتری نسبت به او دارند، در او ایجاد می‌شود.

• رقابت ناسالم

رقابت سالم برای هر کودکی مهم است، اما ایجاد رقابت در جایی که ممکن است لازم نباشد ممکن است تأثیر منفی بر شخصیت کودک داشته باشد و ممکن است منجر به حسادت شود. این ممکن است زمانی اتفاق بیفتد که شما ممکن است مقایسه کنید و از کودک انتظار داشته باشید کاری را انجام دهد که ممکن است قادر به انجام آن نباشد. به عنوان مثال، اگر یکی از بچه‌ها خیلی خوب می‌رقصد و شما انتظار دارید که فرزندتان همین کار را انجام دهد، اما او نمی‌خواهد برقصد یا رقصیدن را دوست ندارد.

• فرزندپروری بیش از حد کنترلی یا مستبد

وقتی والدین بیش از حد سخت‌گیرانه یا بیش از حد کنترل‌کننده هستند و از فرزندان‌شان انتظار دارند که قوانین و مقررات آن‌ها را حتی بدون توضیح دلایل آن‌ها رعایت کنند، احتمال زیادی وجود دارد که در نهایت احساس رنجش و حسادت را در فرزندان خود پرورش دهند. فرزندان آنها ممکن است با قرار گرفتن مداوم در یک محیط منظم و محدود، احساس کمتری نسبت به دوستان یا همسالان خود داشته باشند.

• مهارت‌ها یا حسادت تحصیلی

همه کودکان مثل هم نیستند. جایی که برخی ممکن است در ورزش برتر باشند، برخی دیگر ممکن است در تحصیلات خوب باشند. و بسیار رایج است که کودکان نسبت به کودکانی که در فعالیت‌های تحصیلی یا برنامه‌های آموزشی فوق‌العاده خوب عمل می‌کنند، حسادت می‌کنند.

• حسادت خواهر و برادر

اغلب دیده می‌شود که کودک بزرگتر به خواهر یا برادر کوچکتر خود حسادت می‌کند. این ممکن است زمانی اتفاق بیفتد که والدین تمرکز خود را از فرزند بزرگتر خود به کودک تازه متولد شده تغییر دهند. کودک بزرگتر ممکن است برای مقابله با این موقعیت مشکل داشته باشد و ممکن است احساس حسادت نسبت به خواهر یا برادر خود داشته باشد.

چگونه با حسادت کودکان مقابله کنیم؟

• احساس حسادت در کودکان را به بهره‌وری تبدیل کنید.

هدایت حسادت فرزندتان به یک کانال مثبت، راهی عالی برای کاهش احساسات منفی اوست. به عنوان مثال، اگر فرزند شما به دلیل دریافت نمرات خوب دوستش به او حسادت می کند، بهتر است او را تشویق کنید که بیشتر درس بخواند یا سخت‌تر تمرین کند و بر تلاش بیشتر و مستمر تمرکز کند و کمتر به دنبال نمره گرفتن باشند. بنابراین، تمرکز آنها را در جهت درست هدایت کنید.

• علت اصلی حسادت را شناسایی کنید.

یکی دیگر از راهکارهای مقابله با حسادت در کودکان، تشخیص علت اصلی آن است. با فرزندتان صحبت کنید و دلیل حسادت او به شخص خاصی را بدانید و سپس بدون قضاوت به او گوش دهید. ممکن است مواردی وجود داشته باشد که کودک شما عزت نفس و اعتماد به نفس پایین تری داشته باشد. در این شرایط به کودکان حسود خود کمک کنید تا احساس خود را بپذیرند و برای ایجاد اعتماد به نفس خود تلاش کنند. به فرزندتان اجازه دهید در مورد نگرانی های خودش صحبت کند.

• فرزند خود را با دیگران مقایسه نکنید.

هرگز تکالیف مدرسه، کارنامه و نمرات آزمون یک کودک را با خواهر و برادر یا دوستانش مقایسه نکنید. مقایسه کردن کودکان با یکدیگر به فرزند شما کمک نمی کنند تا بیشتر تلاش کند. در عوض، باعث ایجاد کینه بیشتر می شود. در عوض، به کودکان بیاموزید که از مقایسه نقاط ضعف خود با نقاط قوت دیگران خودداری کنند.

• قدردانی را تمرین کنید

تمرین قدردانی و سپاسگزاری با فرزندتان، قدردانی از دارایی‌های مادی، ویژگی‌های منحصر به فرد و مهارت‌های شخصی می‌تواند بسیاری از احساسات حسادت کودکان را کاهش دهد. راه‌های زیادی وجود دارد که می‌توانید به فرزندتان بیاموزید که شکرگزار باشد، اما عادت‌های خود را بررسی کنید تا مطمئن شوید که الگوی مثبتی دارید. با نشان دادن قدردانی از استعدادها، خانواده و زندگی خود، به فرزندان خود می‌آموزید که مهم این نیست که چه چیزی دارید، بلکه مهم این است که با آن چه می‌کنید. در عوض، آنچه را که موعظه می‌کنید تمرین کنید، با ابراز قدردانی از چیزها و استعدادهایی که دارید، قدردانی و احساس ارزشمندی خود را الگو قرار دهید. هیچ چیز بهتر از الگوی شما به فرزندتان نمی‌آموزد.

• روی نقاط قوت فرزندتان تمرکز کنید.

بدون شک هر کودکی نقاط قوتی دارد. صحبت در مورد نقاط قوت و مثبت کودکان باعث ایجاد قدرت خاص و افزایش عزت نفس آنها می شود. همچنین می توانید به جای مقایسه عملکرد فرزندتان با دیگران، توجه خود را بر روی تلاش فرزندتان متمرکز کنید. همه  می توانند تمرین کنند و برای پیشرفت بیشتر، سخت تلاش کنند.

به فرزندتان بیاموزید که اول بودن مهم نیست، مهم این است که بهترین باشید. پس برای کمک به یک کودک حسود و به عنوان یک راهکار برای مقابله با حسادت در کودکان بهتر است روی نقاط قوت کودکان خود تمرکز کنید. به کودکانی که حسادت می ورزند یاد بدهید که با مردم به گونه ای رفتار کنند که دوست دارند با آنها رفتار شود. به کودک خود یادآوری کنید که همه افراد منحصر به فرد هستند و هر کسی نقاط مثبت خودش را دارد. به فرزند خود بیاموزید که رفتار خودش را مدیریت کند.

• به بهبود فرزندتان کمک کنید.

یکی دیگر از راهکارهای مقابله با حسادت در کودکان این است که به آنها یاد بدهید روی پیشرفت خودشان تمرکز کنند. به فرزندتان این را یاد بدهید که متفاوت بودن اشکالی ندارد و اگر می‌خواهید در کاری بهتر شوید، فقط به تلاش ادامه دهید و تسلیم نشوید، بهتر می‌شوید، اما اگر تلاش نکنند به پیشرفت های مهم دست پیدا نخواهند کرد.

• تسلیم نشوید.

در برابر رفتارهای کودکان حسود خود بهتر است تسلیم نشوید. به یاد داشته باشید که خریدن هر چیزی که فرزندتان می‌خواهد جلوی حسادت را نمی‌گیرد. در برابر برخی از خواسته‌های کودکان خود باید به آنها نه بگویید. با یادگیری نه گفتن، می‌توانید حس قدردانی را نسبت به مواقعی که بله می‌گویید القا کنید. به طور طبیعی این حس به فرزندتان می‌آموزد که برای چیزهایی که دریافت می‌کند ارزش قائل شود.

کمکی برای حسادت کودکانه

حسادت در دوران کودکی معمولاً بیان خشم و مالکیت است و زمانی اتفاق می‌افتد که کودک ارزش خود را در معرض تهدید بداند. با این حال، بروز حسادت بیش از حد در کودکان نتایج خفیف آزاردهنده تا کاملاً فاجعه بار را در پی داشته باشد.

حسادت یک احساس رایج دوران کودکی است، به ویژه در کودکانی که خواهر و برادر دارند. برای مقابله با حسادت در کودکان بهتر است توجه فرزندتان را به سمت احساسات مثبت منحرف کنید. نادیده گرفتن حسادت در کودکان می‌تواند بر سلامت روانی در آینده تأثیر منفی بگذارد. پس اگر فکر می‌کنید خودتان نمی‌توانید مشکل حسادت در کودک خود را برطرف کنید و اگر در تشخیص علت حسادت در کودک خود مشکل دارید بهتر است از یک مشاور یا روانشناس با تجربه در زمینه رشد کودکان مشورت بگیرید و ما در مرکز تخصصی روانشناختی آریاز کنارتان هستیم تا بتوانید مسیر مناسب را پیش ببرید.

نیلوفر علی بیگی

منابع:

Shohmelian, A. (May 6, 2021). How To Help Your Child Cope With Jealousy!. Taken from the link: https://www.linkedin.com/pulse/how-help-your-child-cope-jealousy-arlette-shohmelian/