از پوشک گرفتن کودکان موقعیتی استرسزا برای آنها به شمار میرود. این دوره برای والدین نیز استرس و فشار زیادی را به همراه دارد و ناآگاهی از روش درست نیز، شرایط را بدتر میکند. زمان و شیوه رفتار شما هنگام از پوشک گرفتن کودکتان اهمیت زیادی دارد. اگر این کار بهدرستی انجام نشود، ممکن است باعث مشکلات عاطفی در کودک شود که حتی سالهای بزرگسالی زندگی او را هم تحتتأثیر قرار میدهد. با آگاهی از زمان مناسب و بهترین شیوه از پوشک گرفتن، میتوانید بهراحتی فرزند خود را از این مرحله عبور دهید.
از پوشک گرفتن کودک و آمادگی رشدی
از پوشک گرفتن کودک یکی از مهمترین نقاط عطف دوران کودکی محسوب میشود. گرچه بیشتر کودکان از ۱۸ تا ۳۰ماهگی آمادهاند تا برای دستشوییرفتن آموزش ببینند و از پوشک گرفته شوند، این درباره همه بچهها صدق نمیکند و ممکن است برخی کودکان حتی تا ۴سالگی هم کاملا از پوشک گرفته نشوند و والدین آنها بهدنبال از پوشک گرفتن کودک 4 ساله باشند.
سن تنها معیار سنجش زمان مناسب از پوشک گرفتن نیست. آمادگی رشدی کودک نقش مهمی در تعیین سن از پوشک گرفتن دارد. از آنجایی که هر کودک با سرعت خاص خود رشد می کند. سنی که کودک دیگر از پوشک استفاده نمی کند می تواند بسیار متفاوت از بقیه هم سالان خود باشد. برخی تحقیقات نشان می دهد که آموزش خیلی زود یا خیلی دیر از پوشک گرفتن می تواند منجر به پسرفت یا تاخیر شود. همچنین مدت زمانی که نیاز است پوشک کاملا کنار گذاشته شود نیز برای هر کودک متفاوت است.
گرچه بر اساس پژوهشها کودکان از ۱۸ تا ۲۴ماهگی از نظر جسمی و عاطفی کاملا آمادهاند از پوشگ گرفتن و توالترفتن را یاد بگیرند، سن تنها عامل تأثیرگذار بر زمان گرفتن بچه از پوشک نیست و ممکن است والدینی هنوز به دنبال از پوشک گرفتن کودک ۳ ساله خود باشند و برخی کودکان تا سنین 4 سالگی هم نتوانسته اند به طور کامل پوشک را کنار بگذارند.
نشانههای آمادگی کودک برای از پوشک گرفتن
برای اینکه بدانید زمان کنارگذاشتن پوشک و آموزش توالترفتن به کودک رسیده یا نه، اول باید مطمئن شوید که کودک آمادگی شروع این مراحل مهم را دارد.
نشانههای آمادگی کودک برای از پوشک گرفتن عبارتاند از:
- توانایی پیروی از دستورالعملهای ساده؛
- علاقه به دستشوییرفتن و کنارگذاشتن پوشک؛
- توانایی نشستن روی صندلی توالت فرنگی؛
- علاقه نشاندادن به پوشیدن لباس زیر بهجای پوشک؛
- اجابت مزاج منظم و داشتن الگوی مشخص برای دستشوییکردن.
- کودک از پوشک کردن فرار میکند.
- هنگام پوشک کردن گریه و مقاومت میکند یا اینکه پوشک خودش را باز میکند.
- شلوارش را بتواند در بیاورد.
- وقتی که کودک را سر پا میگیریم دستشویی میکند این یعنی اسفنکترهایش ارادی شدهاند.
- موقعی که میخواهد پوشکش را کثیف کند به شما خبر میدهد.
- از شما میخواهد پوشک خیسشدهاش را عوض کنید.
- از کثیف یا خیس بودن پوشک احساس ناراحتی میکند.
- نسبت به پوشک بیعلاقه شده و تمایل دارد آن را در زمانی که خیس یا کثیف است باز کند.
- کودک دستورات شما را اجرا میکند مثل کتاب را بیاور، این وسیله را ببر.
- حداقل پوشک را تا ۲ ساعت پس از تعویض خشک نگه میدارد، این نشان میدهد ظرفیت مثانهاش افزایش پیدا کرده است.
- حین راهرفتن یا دویدن میتواند تعادلش را حفظ کرده و زودبهزود زمین نمیخورد.
- حداقل میتواند ۲ تا ۵ دقیقه یک جا آرام بنشیند.
- حین مدفوع کردن حالت خاصی دارد. مثلاً خیلی از بچهها موقعی که میخواهند در پوشکشان مدفوع کنند به یک گوشه خلوت میروند.
اگر ما این معیارها را در کودک خود شناسایی کردیم، میتوانیم استفاده از لگن آموزشی توالت را شروع کنیم و بهتدریج استفاده از پوشک را متوقف کنیم. بهعنوانمثال برای اینکه بفهمیم کودکمان به این مرحله رسیده است میتوانیم مقدار زیادی مایعات به او بدهیم و چند ساعت منتظر بمانیم تا ببینیم کودک چگونه در برابر ادرار کردن واکنش نشان میدهد.
استفاده از شلوارهای آموزشی در زمان از پوشک گرفتن کودک
گرچه استفاده از شلوارهای آموزشی یکبارمصرف روشی پرطرفدار برای از پوشک گرفتن کودک محسوب میشود، ممکن است کودک را به پوشکشدن ترغیب کند و مانع یادگیری توالترفتن شود.
استفاده از شلوار آموزشی یکبارمصرف برای کودکی که دوست دارد هنوز پوشک شود، در حالی که قبلا توانسته با موفقیت از توالت استفاده کند، مانند افتادن از چاله به چاه است. شلوارهای آموزشی یکبارمصرف بهاندازه پوشک جاذب نیستند و تمیزکردن کودکی که بهجای توالترفتن از این شلوارها استفاده کرده، بسیار دشوارتر از تمیزکردن کودکی است که پوشک شده.
تمرین توالترفتن در شب بسیار چالشبرانگیزتر از تمرین دستشوییرفتن در روز است. طبق آمار، ۲۰درصد از کودکان ۵ساله و ۱۰درصد از کودکان ۷ساله دچار شبادراری گاهبهگاهاند.
اگر از شلوارهای آموزشی یکبارمصرف فقط شبها یا هنگام چرتزدن کودک استفاده میکنید، سعی کنید به این قانون پایبند باشید و در زمانهای دیگر از آن استفاده نکنید. به کودک یاد بدهید که وقتی از خواب بیدار میشود، دستشویی برود. شلوار آموزشی یکبارمصرف را هم درست مانند پوشک در جایی قرار دهید که در دسترس کودک نباشد.
دلایل تأخیر از پوشک گرفتن کودک
گاهی حتی با وجود کنارگذاشتن کامل پوشک، روند توالترفتن کودک بسیار طولانی میشود. اگر فرزندتان بهرغم آمادگی رشدی هنوز برای توالترفتن مقاوت میکند، لازم است دنبال دلیل مقاومت بیش از حد او باشید.
۱. روش اشتباه آموزش توالترفتن
بررسی کنید آیا روشی که برای از پوشک گرفتن بچه در پیش گرفتهاید، برای کودکتان مناسب است یا نه. هر کودکی روحیه متفاوتی دارد و ممکن است لازم باشد توالترفتن را به روش خاصی تمرین کند. اگر در زمینه از پوشک گرفتن کودک موفق نیستید، عقبگرد کنید و روشتان را تغییر بدهید.
۲. ترسهای کودک
اگر کودک شما از دستشویی فرنگی یا فضای توالت میترسد، ممکن است برای کنارگذاشتن پوشک مقاومت بیشتری نشان دهد. با کودکتان درباره ترسهایش صحبت کنید و به او اطمینان دهید که استفاده از توالت بخشی طبیعی از رشد اوست. اگر ترس کودک با صحبتکردن و آرامشدادن برطرف نشود، ممکن است نیاز باشد مشاور کودک مداخله و ترسهای او را ریشهیابی کند.
۳. مشکلات پزشکی
گاهی اوقات ممکن است بهرغم تمام تلاشهای شما، عارضه یا مشکلی پزشکی کودک را از توالترفتن باز دارد. برخی مشکلاتی که مانع از توالترفتن کودک میشوند، عبارتاند از:
- نداشتن کنترل عضلانی؛
- درد ناشی از یبوست کودک؛
- عفونتهای مکرر دستگاه ادراری؛
- مشکلات فیزیکی مانند ظرفیت کم مثانه.
راهکارهایی برای موفقیت در کنارگذاشتن پوشک
۱. صبور باشید
افزایش آستانه تحمل یکی از مهمترین کارهایی است که در این مرحله از رشد کودک باید انجام دهید. کودک شما برای پشتسرگذاشتن این مرحله به آمادگی زیادی نیاز دارد و ممکن است در این مسیر بارها مضطرب شود و نتواند بهخوبی از عهدهاش برآید. صبوربودن و محبتکردن به کودک چالشهای این دوره را کمتر میکند و باعث میشود راحتتر از این مرحله عبور کند.
۲. ثبات داشته باشید
ثباتداشتن و پایبندی به روتینی مشخص، راز موفقیت برای آموزش دستشوییرفتن به کودک و کنارگذاشتن پوشک است. با کوچکترین مشکل و چالش سریع ناامید نشوید و کودک را پوشک نکنید. اگر در این زمینه ثبات نداشته باشید، کودک میفهمد که هنوز میتواند از پوشک استفاده کند و ممکن است برای دستشوییکردن در دستشویی مقاومت کند.
۳. موفقیتهای کودک را تحسین کنید
تحسین کودک بابت دستشوییرفتن او را به انجام درست این کار تشویق میکند. گهگاهی برای کودک جایزهای در نظر بگیرید و به او بگویید که این جایزه بهخاطر دستشوییرفتن است.
۴. با کودک همدلی کنید
با نگرانیهای کودک بهخوبی همدلی کنید و متوجه باشید که این جهش بهسمت استقلال بیشتر مرحلهای مهم و چالشبرانگیز برای اوست. ممکن است از پوشک گرفتن بچه برایش غمانگیز یا حتی ترسناک باشد؛ در این شرایط فقط صبوری و همدلی شماست که معجزه میکند و او را از این مرحله سخت عبور میدهد.
۵. پوشک را بهکل حذف کنید
گاهی اوقات ناکامیها و شکستهای آموزشی در زمینه از پوشک گرفتن بچه بیشتر از اینکه به میزان مهارت یا آمادگی کودک مربوط باشد، به عملکرد والدین ربط دارد. صرفنظر از سن کودک، پوشککردن گهگاه باعث میشود کودک با خودش فکر کند شما آنقدرها هم برای توالترفتن و ازپوشکگرفتن او مصمم نیستید. تا زمانی که پوشک در دسترس کودک باشد، پوشکشدن را به توالترفتن ترجیح میدهد و این باعث شکست تمام تلاشهای شما برای از پوشک گرفتن او میشود. دردسترسبودن پوشک باعث میشود آموزش توالترفتن برای کودک به تأخیر بیفتد و کودک به دستوالعملهای شما گوش نکند.
دور نگهداشتن پوشک از دید کودک این مشکل را رفع میکند. اگر فکر میکنید فرزندتان واقعا آماده است تا پوشک را کنار بگذارد، پوشکها را در جایی بگذارید که کودک نتواند آنها را ببیند یا به آنها دسترسی نداشته باشد.
۶. از روش آموزشی مناسب استفاده کنید
برای ترک پوشک و آموزش توالترفتن کودک از روشی استفاده کنید که با سبک فرزندپروری شما متناسب باشد. اگر روشی در پیش گرفتید و در آن موفق نبودید یا کودک با آن سازگار نبود، عقبگرد کنید و با ارزیابی شرایط و بررسی گزینههای موجود روش دیگری انتخاب کنید. هرگز در این مسیر از روشهای تنبیه کودک استفاده نکنید.
۷. برای آموزش توالترفتن از ابزار سرگرمکننده استفاده کنید
خوشبختانه امروزه ابزارهایی مانند انواع کتاب داستان و بازیهای سرگرمکننده درباره از پوشک گرفتن کودک دردسترس والدین هستند. با خواندن داستانهای سرگرمکننده درباره توالترفتن و صحبت درباره شخصیتهای کتاب کودک را به این کار تشویق کنید.
نیلوفر علی بیگی
منابع:
بابارئیسی، مریم (۱۴۰۰). کتاب بای بای پوشک (آموزش دستشویی رفتن به کودکان). تهران: انتشارات آذرفر.
Rahal, S. (February 01, 2021). When Your Child Should Stop Using Diapers. Taken from the link: https://www.verywellfamily.com/should-i-stop-using-diapers-290251#:~:text=Most%20children%20will%20complete%20toilet,after%20the%20age%20of%204.