توجه طلبی و رفتارهای مربوط به جلب توجه در همه جا وجود دارد و تقریباً همه ما در یک زمان شاهد آن بوده ایم. ممکن است با دوستی آشنا باشید که به نظر می‌رسد زمان زیادی را در رسانه‌های اجتماعی می‌گذراند و دائماً برای اعتبارسنجی شخصی لاف می‌زند. یا، ممکن است کودکی را دیده باشید که در فروشگاه روی زمین افتاده و پاهایش را روی زمین لگد می‌زند. همه این رفتارها که به نظر می‌رسد به دنبال توجه بی‌مورد هستند، باعث ناراحتی، عصبانیت و خجالت اطرافیان میشود.
توجه طلبی چیست؟
توجه طلبی معمولاً تلاش‌های افراطی، ناسالم و چشمگیر برای دریافت اعتبار، شناسایی و توجه بیرونی هستند. در برخی موارد، این رفتار نشان دهنده سایر مشکلات سلامت روان است. رفتارهای جلب توجه می‌تواند دوستی‌ها و روابط را از بین ببرد، زیرا ممکن است دیگران احساس کنند فریب خورده‌اند و این افراد آنها را بازی داده است، حتی اگر فردی که به دنبال جلب توجه است از رفتار آنها بی خبر باشد.
این یک غریزه انسانی است که بخواهیم مورد توجه قرار بگیریم و مورد محبت واقع شویم. بنابراین رفتارهای توجه جویانه به شیوه‌ای خاص از جایی می‌آیند که اکثر ما می‌توانیم آن را درک کنیم. اما مشکل آنجایی شروع میشود که رفتارهای توجه جویانه با احساس اعتماد به نفس پایین، حسادت، تنهایی یا به دلیل یک بیماری روانپزشکی ایجاد میشود. در این موارد، این رفتار ممکن است افراطی یا مربوط به اختلال شخصیت هیستریونیک باشد.
رفتار توجه طلبانه چگونه است؟
راه‌های زیادی وجود دارد که رفتارهای توجه جویانه می توانند خود را نشان دهند. گاهی اوقات یک رفتار آشکار است، مانند زمانی که شخصی اظهار نظری متضاد می‌کند. گاهی اوقات رفتارها ظریف تر هستند، مانند شخصی که به نظر می رسد دائماً دنبال تعارف است.
نمونه‌هایی از رفتار توجه طلبانه:
- لاف زدن دائم در مورد ثروت مادی، ظاهر فیزیکی، و موفقیت های شخصی
- به‌گونه‌ای رفتار کردن که انگار هر چیزی که برای او اتفاق می افتد یک فاجعه است، حتی اگر اینطور نباشد
- درگیر شدن در رفتارهای تحریک آمیز، ناپسند، یا نمایشی
- به نظر می رسد که همیشه می خواهند در مرکز توجه باشند
- اظهار نظرهای مکرر تحقیرآمیز خود، در تلاش برای تأیید اعتبار
- داشتن اختلالی که ممکن است به عنوان یک شخصیت “دراماتیک و هیستریک” توصیف شود
- ایجاد وحشت در یک جلسه یا حتی در فروشگاه مواد غذایی
- انتشار عکس‌های زیاد از حد از خود و زندگی خود در شبکه های اجتماعی برای کسب لایک و توجه افراد
- درخواست کمک برای انجام کاری که می‌توانند انجام دهند و قبلا انجام داده اند
- قطع مداوم صحبت افراد در زمان صحبت با تلفن یا به صورت حضوری
علائم فرد توجه‌طلب
برخی از افراد توجه‌طلب گاه خودشان هم نمی‌دانند که در حال تکرار رفتارهای توجه‌جویانه‌اند. این دسته از افراد به روش‌های مختلفی میل درونی خود به دریافت توجه را آشکار می‌کنند. در ادامه، برخی از رفتارهای متداول انسان‌های توجه‌طلب را بررسی می‌کنیم.
۱. تظاهر به درماندگی
یکی از ترفندهای افراد مبتلا به توجه‌خواهی تظاهر به عجز و درماندگی است، آن هم در مواقعی که می‌توانند به‌سادگی از پس کارها بربیایند. این رفتار فریبکارانه و تلاش برای جلب ترحم دیگران دستاویز این افراد برای دریافت توجه دیگران میشود.
۲. راه‌انداختن دعوا
شعله‌ورکردن آتش دعوا و درگیری در معرض دید عموم یا حتی در محیط‌های خصوصی از دیگر روش‌های توجه‌طلب‌ها برای دریافت توجه و تأیید دیگران است. آنها معمولا سعی می‌کنند خود را در کانون درگیری قرار دهند تا بیشترین توجه را دریافت کنند.
۳. عطش دریافت تعریف و تمجید
هیچ انسان سالمی از تعریف و تمجید بدش نمی‌آيد، اما عطش دائمی دریافت تحسین دیگران به هر قیمتی ناسالم است. گاهی اوقات هم این عطش تعریف و تمجید از حس ناامنی فرد نشئت می‌گیرد. بااین‌همه، تقلا برای دریافت تأیید و تحسین روش سالم و بهنجاری برای زدودن احساس ناامنی نیست.
۴. دروغ‌گفتن و پروبال‌دادن به داستان‌ها
داستان‌پردازی‌های پوچ اما جذاب یا آن‌طور که مردم کوچه و بازار به آن «خالی‌بندی» می‌گویند، از دیگر روش‌های توجه‌طلبان برای دریافت تأیید و تمجید دیگران است.
۵. تلاش دائمی برای جلب همدردی دیگران
مثلا فرد توجه‌طلب درد ناشی از آسیب یا زخمی سطحی را آن‌قدر بزرگ جلوه می‌دهد که ناز و نوازش اعضای خانواده یا اطرافیانش را بخرد. یا اینکه به‌دلیل ضرری ناچیز سر خرید کیف یا حتی کفش موردعلاقه‌اش آن‌قدر ناله و زاری می‌کند که دیگران وادار شوند به او دلداری بدهند.
عوامل شکل‌گیری رفتار توجه‌طلبانه در افراد
عوامل متعددی دست‌به‌دست هم می‌دهند تا منجر به شکل‌گیری رفتار توجه‌جویانه در فرد شوند. در ادامه، به برخی از دلایل نهفته در ورای این رفتار ناسالم نگاهی می‌اندازیم.
۱. حس ناامنی و عزت نفس کم
مواجهه با ناامنی‌های فیزیکی و عاطفی ممکن است توجه‌خواهی را در افراد تقویت کند. گرچه توجه‌طلبی در نگاه نخست رفتار آسیب‌زننده‌ای به نظر نمی‌رسد، روش بسیار ناسالمی برای مواجهه با احساس ناامنی است. علاوه بر این، احتمال دارد که چنین خصیصه‌ای روابط فرد با خانواده و دوستانش یا حتی با غریبه‌ها را هم دچار تنش کند.
عزت نفس پایین اغلب می‌تواند شبیه به فردی باشد که از خود ناراحت است و با افسردگی دست و پنجه نرم می‌کند. اما گاهی اوقات عزت نفس پایین یا داشتن دیدگاه منفی نسبت به خود می‌تواند منجر به رفتارهای پرخاشگرانه، ضد اجتماعی، توجه طلبانه و حتی بزهکارانه شود.
۲ .حسادت و تنهایی
دیگر حالت‌های احساسی که ممکن است منجر به رفتارهای توجه‌طلبانه شود، شامل تنهایی و حسادت است. برای مثال، افرادی که احساس تنهایی و همچنین اضطراب اجتماعی فزاینده‌ای را تجربه می‌کنند، ممکن است برای اعتبارسنجی به رسانه‌های اجتماعی روی بیاورند و سپس در نهایت رفتار جلب توجه را در تعامل آنلاین با دیگران از خود نشان دهند.
۳. اختلالهای شخصیتی
شماری از بیماری‌ها و اختلالهای شخصیتی نیز ممکن است منجر به بروز رفتار توجه‌جویانه شوند.
آن دسته از افرادی که به بیماری‌هایی همچون شخصیت خودشیفته دچارند، در بیشتر موارد دست به اعمال توجه‌جویانه می‌زنند.
یکی از علائم اولیه و اصلی افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی نیز این است که افزون بر بروز واکنش‌های احساسی و عاطفی شدید، رفتار توجه‌جویانه از خود به نمایش می‌گذارند. اختلال شخصیت هیستریونیک یک اختلال شخصیتی است که بخشی از مجموعه ای از اختلالات شخصیتی به نام «اختلالات شخصیتی دراماتیک» است. یکی از ویژگی های اولیه اختلال شخصیت هیستریونیک، رفتار توجه طلبانه است.
ابتلا به عارضه‌های دیگری همچون بیش‌فعالی (ADHD)، اضطراب و دوقطبی هم ممکن است فرد را به‌سوی بروز رفتار توجه‌جویانه سوق دهد.
مورد دیگر اختلال شخصیت مرزی (BPD) یکی دیگر از «اختلالات شخصیت» است که با نیاز به توجه و اعتبار مشخص میشود. فرد مبتلا به BPD ممکن است بد خلق باشد و اعتماد به نفس پایینی داشته باشد. کنترل رفتار و حفظ روابط سالم برای آنها می تواند دشوار باشد. در اختلال شخصیت مرزی، در بیشتر موارد دست به اعمال توجه‌جویانه می‌زنند.
آیا رفتار توجه طلبانه همیشه طبیعی است؟
باز هم، تا حدودی همه ما به دنبال جلب توجه و تأیید هستیم، و بنابراین مهم است که درک کنیم که برخی از رفتارهای توجه طلبانه را می توان به عنوان نیاز قابل درک برای تأیید اعتبار یا فریاد کمک در نظر گرفت.
به عنوان مثال، بیشتر رفتارهای جلب توجه در کودکان، به ویژه کودکان خردسال، نباید ناسالم یا فریبنده در نظر گرفته شوند. برخی از این رفتارها از نظر رشدی مناسب هستند، زیرا کودکان اغلب در حال آزمایش مرزها هستند تا بفهمند رفتار مناسب چگونه به نظر می رسد.
در مواقع دیگر، کودکانی که به صورت نوجه طلبانه رفتار می کنند واقعاً می گویند که به کمک والدین خود نیاز دارند یا ممکن است به کمک روانی نیاز داشته باشند. برخی از رفتارهای توجه جویانه در کودکان ممکن است با یک اختلال کنترل تکانه یا کنترل رفتار، مانند اختلال نافرمانی مقابله ای یا اختلال سلوک مرتبط باشد.
با فرد توجه‌طلب چگونه رفتار کنیم؟
اگر یکی از دوستان یا عزیزانتان دچار توجه‌خواهی است و مدام می‌خواهد در کانون توجه دیگران قرار بگیرد، می‌توانید به او کمک کنید که متوجه رفتار ناسالمش بشود. به‌کمک چند روشی که در ادامه مطرح کرده‌ایم، می‌توانید به افراد توجه‌طلب یادآور شوید که در حال نمایش رفتار ناسالم‌اند.
۱. حدومرز تعیین کنید
اگر با فردی هم‌نوا شوید که پیوسته به‌دنبال توجه یا تحسین شماست یا به بیان خودمانی، لی‌لی به لالایش بگذارید، بر آتش اشتیاق او برای توجه‌طلبی دمیده‌اید. این‌جور وقت‌ها تعارف را کنار بگذارید و به فرد توجه‌طلب بفهمانید که دارد رفتار نامناسبی از خود به نمایش می‌گذارد.
۲. از معاشرت با او غافل نشوید
گاهی اوقات خود فرد توجه‌طلب هم نمی‌داند که دارد رفتار توجه‌جویانه‌ای از خود به نمایش می‌گذارد. در این موارد، بهتر است رشته کلام را به دست بگیرید و با بیان و روی خوش او را متوجه این رفتار ناسالم کنید.
۳. او را درک کنید
مشکل افراد توجه‌طلب اغلب فراتر از تلاش و تقلا برای جلب تحسین دیگران است و احتمال دارد اختلال روانی کهنه‌ای همچون عزت نفس کم یا داشتن تصویری ناخوشایند از خود در اذهان دیگران در پس پرده باشد.
چگونه توجه‌طلبی را کنار بگذاریم؟
نخستین گام برای رهایی از چنگال توجه طلبی این است که بدانیم آیا رفتارهای توجه‌جویانه از خود به نمایش می‌گذاریم یا نه. برخی از افرادی که مدام در پی دریافت توجه‌اند، از معانی رفتار خود بی‌اطلاع‌اند و حتی نمی‌دانند که چنین رفتاری به‌شدت ناسالم و ناهنجار است.
احیا و بازسازی اعتمادبه‌نفس و رهایی از چنگ حس ناامنی قدم مهم بعدی است که احتمالا عطش فرد توجه‌طلب به دریافت تعریف و تمجید دیگران را کاهش می‌دهد.
در ادامه، چند روش را مطرح می‌کنیم:
۱. مراجعه به روان‌درمانگر
گفت‌وگو با مشاور متخصص بهترین راه برای خلاصی از شر احساس ناامنی و ترمیم اعتمادبه‌نفس است. درمانگر خوب می‌تواند ریشه‌های حس ناامنی شما را کشف کند و بهترین روش برای ازبین‌بردن آنها را پیش پای شما بگذارد. اگر هم منشأ رفتار توجه‌جویانه شما وضعیت روانی ویژه‌ای باشد، باز هم روان‌درمانگر می‌تواند به داد شما برسد.
۲. از روزمره‌نویسی غافل نشوید
هرچه به رفتارهای توجه‌جویانه آگاه‌تر شوید، بهتر می‌توانید بر آنها غلبه کنید. رومزه‌نویسی، ثبت خاطرات روزانه یا به‌قول کاربران شبکه‌های اجتماعی «ژورنال‌کردن» می‌تواند خودآگاهی شما را افزایش دهد. اگر دوبه‌شک هستید که رفتاری خاص توجه‌جویانه است یا نه، می‌توانید ابهام خود را با درمانگرتان در میان بگذارید.
۳. عزت نفس خود را احیا کنید
عزت نفس کم یکی دیگر از دلایل اصل بروز اختلال توجه‌طلبی است. گرچه افراد توجه‌طلب تمام عمر تقلا می‌کنند که در کانون توجه دیگران قرار بگیرند، هیچ‌وقت موفق نمی‌شوند زخم‌های عمیق عزت نفس خود را التیام ببخشند. بااین‌حال، واگویه یا مکالمات درونی سازنده با خود و همچنین قرارگیری در محیط‌های حمایت‌گرانه شما را در راه خلاصی از شر توجه‌خواهی یاری می‌کند.
بهترین درمان توجه طلبی
توجه‌طلبی از آن دست رفتارهای ناسالمی است که گریبان‌گیر بسیاری از افراد جامعه است و علاوه بر اینکه خود اختلال رفتاری به شمار می‌آید، ممکن است نشانگر بیماری روانی زمینه‌ای نیز باشد. اگر دچار این عارضه‌اید، حتما سراغ مشاوران و روان‌درمانگران متخصص بروید.
نیلوفر علی بیگی
منابع:
Ohwovoriole, T. (November 16, 2023). ‘I Need Attention:’ What This Means and How to Stop Needing It. Taken from the link: https://www.verywellmind.com/how-to-stop-attention-seeking-6823772
Wisner, W. (February 28, 2023). What to Know About Attention-Seeking Behavior. Taken from the link: https://www.verywellmind.com/attention-seeking-behavior-causes-traits-treatment-5213790
