ژنوفوبیا یا زن‌هراسی نوعی فوبیای خاص است که شامل ترس شدید و غیرمنطقی از زنان می‌شود. ترس از زنان یکی از انواع نادر فوبیاهاست که ممکن است بر اثر عوامل مختلفی مثل آسیب‌های دوران کودکی یا باورهای فرهنگی یا مذهبی، عزت نفس پایین یا اضطراب اجتماعی ایجاد شود.
ژنوفوبیا یا زن‌هراسی چیست؟
زن‌هراسی یا ژنوفوبیا (Gynophobia) ترس بسیار شدید از مواجهه با زنان، قرارگرفتن در کنار زنان، تعامل با زنان یا حتی فکرکردن درباره زنان است که فرد دچار اضطراب، حملات پانیک و ناراحتی شدید می‌شوند. افراد مبتلا به این ترس از قرارگیری در محیطی که زنان در آن حضور دارند اجتناب می‌کنند. این احساس ترس با موقعیت واقعی که فرد در آن قرار دارد بسیار نامرتبط و نامتناسب است. خود فرد مبتلا نیز ممکن است درک کند که احساس ترس او بیش از اندازه و غیرمنطقی است، اما کنترلی بر این احساس ندارد و نمی‌تواند بر این ترس غلبه کند.
ژنوفوبیا ممکن است بر زندگی روزانه، شغلی و اجتماعی فرد اثر بگذارد و در فعالیت‌های شغلی و تحصیلی فرد اختلال ایجاد کند. افراد مبتلا به ژینوفوبیا حتی ممکن است هنگام فکرکردن به زنان نیز دچار اضطراب شدیدی شوند.
تفاوت زن هراسی با زن‌ستیزی
زن هراسی و زن ستیزی دو موضوع مجزا هستند. ژینوفوبیا یک اختلال سلامت روان است که باعث می‌شود فرد به دلیل ترس غیرقابل کنترل از زنان دوری کند. در مقابل، زن ستیزی یک نگرش فرهنگی آموخته شده مضر و یک رفتار آموخته‌شده از نفرت یا تحقیر نسبت به زنان است. اگرچه زن ستیزی ممکن است باعث شود کسی از زنان دوری کند، اما به دلیل ایدئولوژی است که فرد کنترل می‌کند و می‌تواند تغییر دهد.
علل ژنوفوبیا یا زن هراسی
علت دقیق ژینوفوبیا به خوبی شناخته نشده است. محققان فرض می کنند که ممکن است ناشی از محیط اطراف فرد باشد، مانند تجربه آسیب های دوران کودکی، یا باورهای فرهنگی. معمولاً، تجارب تروماتیک مربوط به زنان مهم‌ترین شاخصی است که منجر به زنوفوبیا می‌شود.
برخی از تجاربی که احتمال دارد منجر به ژینوفوبیا شوند، عبارت‌اند از:
- تروما یا تجربه رویدادی آسیب‌زا: تجربه اتفاقی مثل آزار و اذیت، تهدید یا تجاوز توسط یک زن ممکن است منجر به ژنوفوبیا شود.
- مشاهده رویدادی آسیب‌زا: علاوه بر تجربه تروما، حتی مشاهده رفتار آسیب‌زا از سوی یک زن نیز ممکن است باعث بروز ژنوفوبیا شود.
- تأثیرات فرهنگی: ژینوفوبیا می‌تواند تحت تأثیر آموزه‌ها یا تجربیات فرهنگی باشد که بر نقش‌های جنسیتی سخت‌گیرانه تأکید می‌کنند، زنان را با دیدی منفی نگاه می‌کنند یا ترس از زنان را تشویق می‌کنند.
- اضطراب اجتماعی: فردی که دارای اضطراب اجتماعی است از تعامل با مردم می ترسد، و این ممکن است برای اجتناب از زنان در صورت وجود تجربیات منفی گذشته تشدید شود.
عوامل زمینه‌ساز ژنوفوبیا
عوامل زمینه‌ساز شناخته‌شده برای ژنوفوبیا مانند همه فوبیاهای دیگر است. فوبیا معمولا در دوران کودکی ایجاد می‌شود. فوبیاها معمولاً در خانواده‌ها ایجاد می‌شوند و افراد مبتلا به فوبیای خاص احتمالاً سایر اعضای خانواده خود را نیز فوبیا خواهند داشت. افرادی که در محیط‌های ناپایدار یا خطرناک بزرگ شده‌اند، بیشتر مستعد ابتلا به فوبیا هستند.
عوامل زمینه‌ساز ژنوفوبیا عبارت‌اند از:
- سن: کودکان بیشتر مستعد ابتلا به انواع فوبیا هستند. این مسئله شاید به شکل‌گیری «پاسخ جنگ یا گریز» در آنها مربوط باشد، اما منطق و استدلالی پشت ترس آنها نیست.
- ژنتیک: فوبیا یک جزء ژنتیکی نیز دارد و عوامل ژنتیکی نیز در ابتلا به فوبیا نقش دارند. اگر یکی از اعضای خانواده فوبیا داشته باشد، احتمال دارد که فرد دیگری از خانواده نیز به فوبیا مبتلا باشد.
- خلق‌وخو: کودکان ترسوترو حساس، بیشتر در معرض ابتلا به فوبیا هستند.
- تروما یا غفلت دوران کودکی: تجربه تروما در دوران کودکی می‌تواند فرد را در معرض خطر ابتلا به فوبیای مربوط به رویداد آسیب‌زا قرار دهد.
علائم زن هراسی
علائم ژینوفوبیا شامل اضطراب شدید هنگام قرار گرفتن در معرض یک زن و اجتناب عمدی از موقعیت هایی است که فرد ممکن است زنی را ببیند یا با او تعامل داشته باشد. در کودکان، این می‌تواند شبیه عصبانیت، گریه کردن، یا چسبیدن به مراقب مرد خود باشد. افراد مبتلا به ژینوفوبیا ممکن است متوجه شوند که ترس یا فوبیای آنها موجه نیست، اما نمی‌توانند احساس خود را نسبت به آن کنترل کنند.
- علائم ژنوفوبیا عبارت‌اند از:
- ترس فوری و شدید در اطراف زنان
- ترس فوری و طاقت فرسا هنگام فکر کردن به زنان
- افزایش اضطراب با نزدیک شدن به موقعیتی که شامل تعامل با زنان است
- اجتناب از فعالیت‌هایی که نیاز به تعامل با زنان دارد
- علائم فیزیکی، مانند ضربان قلب یا حالت تهوع، هنگام مواجهه با زنان در حال تعامل یا دیدن آنها
- اجتناب از شغل یا وظایف دیگری که ممکن است شامل تعامل با زنان باشد
- به دلیل ترس از بودن در کنار زنان قادر به انجام کارهای روزانه نیستند
- علائم فیزیکی حملات پانیک ناشی از ژینوفوبیا عبارتند از:
- تعریق
- درد یا سفتی قفسه سینه
- حالت تهوع
- ضربان قلب
- لرز
- غش
- سرگیجه
- تنگی نفس
عوارض ژنوفوبیا
ژینوفوبیا می‌تواند منجر به عوارض قابل توجهی در زندگی روزمره شود. ترسیدن از زنان بر توانایی فرد برای داشتن روابط، حفظ شغل یا شرکت در فعالیت های اجتماعی تأثیر می‌گذارد. ژینوفوبیا می‌تواند منجر به سایر مشکلات سلامت روان شود که می‌تواند بر عملکرد فرد تأثیر بگذارد. در صورت عدم درمان، زن هراسی می‌تواند ویرانگر باشد و منجر به انزوا و جدایی کامل از جامعه برای تلاش و دوری از زنان شود.
ژنوفوبیا شاید در ابتدا مشکلی جدی به نظر نرسد، اما ممکن است فعالیت‌های روزانه و زندگی عادی فرد را مختل کند. برخی از عوارض ژنوفوبیا عبارت‌اند از:
- افسردگی: افراد مبتلا به ژینوفوبیا ممکن است افسردگی همزمان داشته باشند که با احساس انزوا و گوشه‌گیری ایجاد می‌شود.
- سوء مصرف مواد: فرد مبتلا به ژینوفوبیا ممکن است برای مدیریت اضطراب خود شروع به مصرف داروها یا سایر مواد مضر کنند.
- انزوای اجتماعی: فرد مبتلا به ژینوفوبیا از تمام موقعیت‌های اجتماعی که می‌تواند شامل تعامل با یک زن باشد، اجتناب می‌کند.
- خودکشی: این احتمال وجود دارد که یک فرد مبتلا به ژینوفوبیا آنقدر منزوی و افسرده شود که در معرض خطر افکار خودکشی یا خودکشی کامل قرار گیرد.
تشخیص ژینوفوبیا
ترس از زنان اغلب به صورت مجزا ظاهر نمی‌شود و ممکن است منعکس‌کننده مسائل عاطفی، شخصیتی یا روانی گسترده‌تری باشد. در حالیکه ژینوفوبیا در DSM-5 فهرست نشده است و بنابراین به عنوان یک اختلال متمایز و قابل تشخیص شناخته نمی شود، علائم آن ممکن است معیارهای تشخیصی یک فوبی خاص را برآورده کند:
- ترس بی دلیل، بیش از حد
- ترس یا اضطراب شدید در مورد زنان
- اجتناب از زنان یا ناراحتی شدید در هنگام مواجهه با آنها
- تأثیر قابل توجهی بر زندگی و توانایی فرد برای عملکرد دارد
- فرد سعی می‌کند از زنان دوری کند
- تشخیص همچنین مستلزم آن است که علائم حداقل به مدت شش ماه وجود داشته باشد و ناشی از بیماری دیگری نباشد.
روشهای درمان ژنوفوبیا
همان طور که هیچ دلیل مشخصی برای ژنوفوبیا وجود ندارد، دستورالعمل درمانی ویژه‌ای هم برای این بیماری مشخص نشده است. بااین‌حال می‌توان از روشهای درمانی مؤثر برای انواع فوبیا استفاده کرد. رفتاردرمانی رایج‌ترین روش برای درمان فوبیاهاست. در بعضی موارد نیز علائم ژنوفوبیا را می‌توان با مصرف دارو مهار کرد. البته روشهای درمانی دیگری نیز برای مهار علائم ژنوفوبیا وجود دارند.
اگر فرد نگران برخورد با یک زن باشد، درمان از طریق مشاوره از راه دور یا مشاوره با روانشناسان آقا انجام می‌شود. همیشه می‌توانید از طریق فهرست راهنمای آنلاین درمانگر مرد، یک درمانگر مرد را جستجو کنید.
روشهای درمانی زیر ممکن است برای تسکین علائم ژینوفوبیا استفاده شود:
۱. مواجهه‌درمانی
مواجهه‌درمانی یکی از مؤثرترین درمان‌ها برای فوبیاست. به‌کمک مواجهه‌درمانی، می‌توانید به‌مرور بر ترستان غلبه کنید. مثلا در خصوص ژنوفوبیا، احساس ترس فرد به‌تدریج با قرارگرفتن کنار زنان کاهش می‌یابد یا به‌کلی از بین می‌رود.
مواجهه‌درمانی با مراحل ساده و قدم‌های کوچک شروع می‌شود. مثلا این فرایند ابتدا با ترغیب فرد به فکرکردن درباره زنان یا مشاهده تصاویر زنان شروع می‌شود. در طول تمرین، درمانگر شما را راهنمایی می‌کند تا برای کاهش علائم اضطرابی که بروز می‌کنند، تکنیک‌های آرام‌سازی را تمرین کنید.
این روند گام‌به‌گام ادامه پیدا می‌کند و به‌سمت محرک‌های اضطراب‌آورتر مانند شنیدن صدای زنان، تماشای فیلم‌های زنان و درنهایت رفتن به مکان‌هایی که زنان در آن حضور دارند، پیش می‌رود.
۲. درمان شناختی رفتاری
درمان شناختی رفتاری (CBT) برای تغییر باورهای اساسی شما، مواجهه‌درمانی و سایر تکنیک‌های درمانی را ترکیب می‌کند و به شما کمک می‌کند فکر و احساس و رفتار خود در قبال زنان را تغییر دهید.
به‌چالش‌کشیدن تدریجی ترس‌ها و تسلط بر تکنیک‌های آرام‌سازی ممکن است به فرد مبتلا به ژنوفوبیا احساس کنترل بر اضطراب خود در مواجهه با زنان را بدهد.
۳. دارودرمانی
اگر ژنوفوبیا باعث اضطراب زیادی شود، ممکن است پزشک دارو تجویز کند. داروها عمدتا بر مقابله با علائم ژنوفوبیا تمرکز می‌کنند، نه علت زمینه‌ای آن.
۳ دسته از داروها برای مهار علائم فوبیا مفیدند:
- دارو‌های ضد افسردگی:
این داروها معمولا برای درمان اختلالات خلقی استفاده می‌شوند. مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین یا (SSRI) می‌توانند به جلوگیری از حملات پانیک و کاهش علائم اضطراب مرتبط با ژینوفوبیا نیز کمک کنند.
- مسدودکننده‌های بتا:
این گروه از داروها گاهی اوقات برای درمان علائم فیزیکی اضطراب مانند ضربان قلب سریع، فشار خون بالا و لرزش استفاده می‌شوند. آنها با تغییر نحوه واکنش بدن شما به آدرنالین (هورمون مرتبط با استرس) اثر می‌کنند.
- آرام‌بخش‌ها: آرام‌بخش‌هایی مانند بنزودیازپین‌ها گاهی اوقات مدت کوتاهی برای کاهش اضطراب حاد ناشی از فوبیا استفاده می‌شوند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
فوبیا ممکن است ناتوان‌کننده باشد. شاید دشوار باشد که به اطرافیانتان توضیح دهید یا حتی خودتان درک کنید که زن هراسی نوعی بیماری جدی است. این مسئله ممکن است بیرون‌رفتن، بودن در جمع، کارکردن و داشتن روابط را غیرممکن کند. بااین‌حال فوبیا درمان‌شدنی است.
اگر ترس شما از زنان بر زندگی روزمره شما اثر می‌گذارد، زمان آن رسیده است که به فکر یافتن درمانگری مناسب باشید. به‌کمک روان‌درمانی راحت‌تر می‌توانید علت اصلی ژنوفوبیا و بهترین راه‌های درمان و مهار علائم را کشف کنید و زندگی بهتری داشته باشید.
برای درمان زن هراسی می‌توانید از درمانگر مرد کمک بگیرید و همچنین از پلتفرم‌های درمانی آنلاین بهره ببرید که دسترسی به درمان را آسان‌تر می‌کنند.
نیلوفر علی‌بیگی
منبع:
Juliano-Villani, G. (May 31, 2023). What Is Gynophobia (Fear of Women): Symptoms, Causes, & Treatment. Taken from the link: https://www.choosingtherapy.com/gynophobia/
Cherry, K. (December 08, 2022). Gynophobia: The Fear of Women. Taken from the link: https://www.verywellmind.com/gynophobia-the-fear-of-women-4692335
