تروما پاسخ عاطفی فرد به یک تجربه ناراحت‌کننده است که بعد از وقوع آن افراد واکنش‌هایی را به آن تروما نشان می‌دهند. تروما پاسخ به رویدادهای ناخوشاندی است که می‌تواند شامل: تجاوز جنسی؛ از دست دادن یکی از عزیزان به دلیل مرگ؛ مورد آزار جنسی، جسمی یا روانی در دوران کودکی؛ بازگشت از جنگ بدون اکثر گُردان خود؛ محکوم شدن به جرمی که مرتکب نشده‌اید؛ مبتلا شدن به یک بیماری لاعلاج؛ قربانی قلدری در محل کار؛ تجربه سندرم آشیانه خالی ؛ شاهد یک تصادف آسیب‌زا؛ یا از دست دادن حضانت فرزندان خود.
این رویدادهای آسیب‌زا معمولاً ناگهانی و غیرقابل پیش‌بینی هستند و تهدیدی جدی برای زندگی فرد است و افراد احساس می‌کنند خارج از کنترلشان است. مهمتر از همه، رویدادها تا حدی آسیب‌زا هستند که احساس امنیت فرد را در جهان تضعیف می‌کنند و این حس را ایجاد می‌کنند که هر لحظه ممکن است فاجعه رخ دهد.
در ادامه به واکنش‌هایی که افراد بعد از تجربه تروما نشان می‌دهند را بیان می‌کنیم:
۱۸ واکنش به تروما
-
تجربه مجدد تروما
- پخش مجدد حافظه: بسیاری از مردم متوجه می‌شوند که ذهن بارها و بارها به خاطره ناراحت‌کننده باز می‌گردد، تقریباً مثل یک حلقه. ممکن است احساس شود که مغز در تلاش است تا تجربه را معنا کند، یا بفهمد که آیا باید به گونه‌ای دیگر پاسخ می‌دادیم یا خیر. علت هرچه که باشد، تکرار یک تجربه کابوس‌آمیز به‌طور مکرر می‌تواند بسیار آزاردهنده باشد، حتی زمانی که تمام تلاشمان را می‌کنیم تا خاطره را از ذهنمان خارج کنیم.
- کابوس: درحالیکه تجربه واقعی احتمالاً شبیه یک کابوس است، معمولاً کابوس‌های واقعی پس از یک ضربه روی رویاهای ما تسخیر می‌شوند. سیستم عصبی شوک بزرگی را متحمل شده است و حتی در ساعات خواب ما، مغز به پردازش این رویداد ادامه می‌دهد. بیشتر اوقات کابوس‌ها دقیقاً تجربه تروما نیستند، اما موضوعات مشترکی با آن دارند – مثلاً خطر، ترس، یا تعقیب شدن. جای تعجب نیست که این کابوس‌ها می‌توانند به خواب ضعیفی که پس از یک ضربه رایج است کمک کنند.
- فلاش بک: فلاش بک زمانی اتفاق می‌افتد که خاطره تروما نشان داده می‌شود و این احساس را ایجاد می‌کند که انگار تروما دوباره درحال وقوع است. دکتر گیلیهان عنوان می‌کند: ماه‌ها پس از اولین ضربه‌ام -یک دزدی خشونت‌آمیز- وقتی یکی از دوستانم مرا در حال قدم زدن در خیابان دید و مسیر را تغییر داد تا به من نزدیک شود، یک بازگشت به عقب را تجربه کردم. هیچ چیز تهدیدکننده‌ای در مورد دوستم یا حرکت او وجود نداشت اما زنگ هشدار را به صدا درآورد زیرا مغز من، آن را مطابق با حرکت مهاجم تفسیر کرد. فلاش بک‌ها ناراحت‌کننده هستند، زیرا سیل قدرتمندی از احساسات و خاطرات واضح تروما را زنده می‌کنند.
-
واکنش‌های عاطفی
- ترس و اضطراب: شاید رایج‌ترین واکنش عاطفی به یک ضربه، احساس ترس و اضطراب باشد. کاملا منطقی است که بعد از اتفاقی ترسناک بترسیم. در واقع، مانند بسیاری از این واکنش‌ها، این نشانه این است که سیستم عصبی ما همانطور که باید کار می‌کند. با این وجود، ترس به دنبال تروما می‌تواند به همان اندازه بد یا بدتر از احساساتی باشد که در زمان تروما احساس می‌کردیم و تقریباً مطمئناً طولانی‌تر است. ممکن است احساس کنید وقتی چیزی باعث یادآوری تروما می‌شود، ترس درحال فروکش است و ترس شدید برمی‌گردد. خوشبختانه مانند بقیه این واکنش‌ها، اکثر مردم متوجه می‌شوند که با گذشت زمان کاهش می‌یابد.
- عصبانیت: علاوه بر ترس و اضطراب، خشم یک واکنش بسیار رایج به ضربه است. ممکن است نسبت به فرد یا موقعیتی که مسئول آسیب ماست احساس خشم کنیم. اگر خودمان را به خاطر اتفاقی که افتاده سرزنش کنیم، ممکن است از دست خود عصبانی باشیم. ما ممکن است بیش از حد معمول تحریک‌پذیر باشیم و درک اینکه چرا با شریک زندگی‌مان بداخلاق می‌کنیم یا با بچه‌هایمان کمتر صبور هستیم، برایمان مشکل است. مانند همه این واکنش ها، احساس خشم پس از ضربه کاملاً طبیعی است.
- اندوه: ما اغلب پس از یک رویداد بسیار آسیب‌زا احساس غم و اندوه می‌کنیم و گریه می‌کنیم. گریه می‌تواند راهی برای پایین آمدن سیستم عصبی از پاسخ جنگ یا گریز باشد، زیرا گریه با سیستم عصبی پاراسمپاتیک مرتبط است که ذهن و بدن را آرام می‌کند. غم و اندوه همچنین می‌تواند ناشی از احساس غرق شدن در دنیایی باشد که به شدت تهدیدکننده است. و البته غم و اندوه زمانی رایج است که ضربه روانی شامل از دست دادن یکی از نزدیکان ما باشد. طبیعی است که این احساس غم و اندوه کاهش یابد و از بین برود.
- احساس گناه: اگر تروما باعث مجروح شدن یا کشته شدن یکی از نزدیکانمان شود، ممکن است خودمان را سرزنش کنیم و احساس گناه کنیم که به نحوی از آن جلوگیری نکرده‌ایم.
- احساس بی‌حسی: گاهی اوقات به‌جای احساس احساسات قوی، از نظر عاطفی احساس خاموشی و بی‌حسی می‌کنیم، انگار که از چوب ساخته شده‌ایم. ممکن است وقتی اتفاقات خوبی در زندگی‌مان می‌افتد، احساسات مثبتی را که می‌دانیم «باید» نداشته باشیم. بخشی از پاسخ بی‌حس‌کننده می‌تواند ناشی از تلاش‌های محافظت از خود بدن و ذهن در مواجهه با احساسات طاقت‌فرسا باشد.
-
اجتناب از چیزهای مرتبط با تروما
- تلاش برای فکر نکردن به رویداد: طبق تعریف، یک رویداد آسیب‌زا یک خاطره خوشایند نیست، بنابراین منطقی است که بخواهیم از فکر کردن به آن اجتناب کنیم. همانطور که در بالا ذکر شد، ذهن تمایل دارد که خاطرات آسیب‌زا را دوباره پخش کند، بنابراین دور نگه داشتن آن برای مدت طولانی از ذهن ما دشوار است. با گذشت زمان بیشتر مردم متوجه می‌شوند که به خاطر سپردن آسیب کمتر دردناک می‌شود.
- اجتناب از چیزهای مرتبط با رویداد: گاهی اوقات ما از افراد، مکان‌ها یا چیزهای مرتبط با آسیب‌های روحی خود دوری می‌کنیم، زیرا باعث ایجاد حافظه دردناک می‌شوند. به عنوان مثال، ممکن است از برنامه‌های تلویزیونی که ما را به یاد رویداد می‌اندازند اجتناب کنیم. مواقع دیگر ممکن است از چیزهایی اجتناب کنیم، زیرا آنها احساس خطر می‌کنند، مانند بخشی از شهر که در آن مورد حمله قرار گرفتیم. رایج است که بخواهید پس از یک ضربه از حضور در جمعیت خودداری کنید، حتی اگر رویداد آسیب‌زا مستقیماً توسط شخص دیگری (مانند زلزله) ایجاد نشده باشد.
-
تغییر در نحوه نگرش شما به جهان و خودتان
- مشکل در اعتماد به مردم: وقتی توسط شخص دیگری مورد حمله قرار می‌گیریم، تشخیص اینکه به چه کسی می‌توانیم اعتماد کنیم دشوار است – به خصوص اگر غافلگیر شده باشیم. ممکن است به همه مشکوک شویم و احساس کنیم که “اگر آن شخص می‌تواند به من صدمه بزند، چرا این شخص نه؟” به‌طور غیرمعمول ممکن است برای محافظت از خود، خود را از دیگران جدا کنیم.
- باور داشتن دنیا به شدت خطرناک است: بلافاصله پس از یک ضربه، ذهن احتمالا دنیا را بسیار خطرناک می‌بیند. در حالی که ممکن است قبل از تروما خطر موجود در جهان را دست‌کم گرفته باشیم، ممکن است خطر را در عواقب یک تروما دست کم بگیریم. گذشته از همه، آخرین تجربه ما از جهان به عنوان یک مکان بسیار تهدیدکننده است. با گذشت زمان، باورهای ما به سمت وسط تغییر می‌کند، و تشخیص می‌دهیم که جهان در برخی مواقع می‌تواند بسیار خطرناک باشد، و در مواقع دیگر نسبتاً امن است.
- سرزنش‌کردن خود برای تروما: همانطور که در بالا ذکر شد، احساس گناه پس از وقوع یک اتفاق وحشتناک برای شما عادی است، گویی شما مقصر هستید که آن اتفاق افتاده است. ذهن ممکن است به دنبال راه‌هایی باشد که شما می‌توانستید از آسیب جلوگیری کنید: “اگر فقط چند دقیقه زودتر کار را ترک می کردم.”؛ “من نباید در آن ساعت بیرون می آمدم.”؛ “باید می دیدم که به دنبال من می آید.”؛ “چرا من بیشتر مراقب نبودم؟”.
استفاده از مزیت آینده‌نگری برای دیدن “اشتباهات” ما آسان است. در واقع ما تقریباً به‌طور قطع مسئولیت خود را در قبال رویداد آسیب‌زا اغراق می‌کنیم و درنتیجه احساس‌گناه غیرضروری می‌کنیم. با این حال، این یک واکنش رایج پس از یک ضربه است.
1۴. خود را ضعیف یا ناکافی ببینید: این غیرمعمول نیست که بعد از یک تروما به نوعی خودمان را «کمتر» بدانیم. شاید به خودمان بگوییم که برای «اجازه دادن به آن اتفاق» ضعیف هستیم. مانند بسیاری از باورهای مربوط به تروما، ما اغلب بیش از آنچه نیاز داریم نسبت به خود انتقاد داریم.
1۵. انتقاد از خود به‌دلیل واکنش به تروما: علاوه بر اینکه خودمان را به خاطر تجربه ضربه روحی کتک می‌زنیم، ممکن است از ناراحتی خود نیز ناراحت باشیم.
-
سیستم عصبی بیش فعال
1۶. احساس مراقبت دائمی: هنگامی که سیستم عصبی یک شوک وحشتناک داشته باشد، بلافاصله آرام نمی‌شود. قرار است برای مدتی روشن شود، هشدار برای احتمال خطر بیشتر. ممکن است همچنان دائماً محیط اطراف خود را برای یافتن تهدید بررسی کنید. قبلاً صدمه دیده‌اید و نمی‌خواهید غافلگیر شوید. این واقعاً به این معنی است که مغز شما وظیفه خود را برای محافظت از شما انجام می دهد، اگرچه این دانش باعث نمی‌شود که همیشه احساس خطر کنید.
1۷. دیدن خطر در همه‌جا: هنگامی که سیستم عصبی شما به شدت برای خطر هماهنگ است، برای شناسایی هرگونه تهدید احتمالی تنظیم می‌شود، که احتمالاً به این معنی است که هشدارهای اشتباه زیادی خواهید داشت. ممکن است ضارب خود را ببینید که به سمت شما می‌رود و در حالیکه قلب شما از سینه شما بیرون می‌زند متوجه شوید که او واقعاً فقط همسایه دوستانه شما است. ممکن است با حرکتی از گوشه چشم خود مبهوت شوید و سپس متوجه شوید که این انعکاس خود شماست.
۱۸. از دست دادن علاقه به رابطه جنسی. مانند خواب، مغز ممکن است متمایل به اجتناب از فعالیت جنسی پس از یک ضربه باشد. درک این که آیا تروما یک تجاوز جنسی بوده است یا خیر، زمانی که فعالیت جنسی ممکن است باعث ایجاد خاطرات دردناک از حمله شود، آسان است. حتی اگر تروما ماهیت جنسی نداشته باشد، ممکن است با بهبودی از یک ضربه اخیر، کمتر به رابطه جنسی علاقه‌مند باشیم.
اگر شما یک ضربه روحی را پشت سر گذاشته‌اید، ممکن است تعداد زیادی از این تجربیات یا تعداد کمی از این تجربیات را داشته باشید، یا ممکن است تجربه‌هایی داشته باشید که در اینجا ذکر نشده است. مهم است که در نظر داشته باشید که واکنش هرکسی متفاوت است و اجازه دهید تا عکس‌العمل خود دقیقاً همان چیزی باشد که هست.
در حالی که این واکنش‌ها رایج هستند، اکثر مردم متوجه خواهند شد که به تدریج طی چند روز تا چند ماه فروکش می‌کنند. اگر متوجه شدید که در تلاش برای بهبودی از ضربه خود هستید، در جستجوی کمک حرفه‌ای تردید نکنید. درمان‌های بسیار مؤثری برای مبارزه‌های پس از سانحه، از جمله PTSD و افسردگی وجود دارد که به اکثر افرادی که این درمان‌ها را دریافت می‌کنند کمک زیادی می‌کند.
نیلوفر علی بیگی
منابع:
Brogaard, B. (September 13, 2022). 8 Perplexing Components of Trauma. Taken from the link: https://www.psychologytoday.com/intl/blog/the-mysteries-love/202209/8-perplexing-components-trauma
Gilihan, s. (September 7, 2016). 21 Common Reactions to Trauma. Taken from the link: https://www.psychologytoday.com/intl/blog/think-act-be/201609/21-common-reactions-trauma
