دوران نوجوانی، دورانی سخت و بحرانی است که حتی شما والدین شاید مدام به این فکر کردید که دیگر فرزند خود را نمی‌شناسید! این دوران دورانی است که تغییرات مختلفی مانند تغییرات جسمانی، هیجانی و روان‌شناختی به یکباره اتفاق می‌افتند. یکی از تغییرات مهم این دوران، افزایش خود به خودی سطوح هیجانی در نوجوانان است. آنها به صورت هم‌زمان با بلوغ و تغييرات هورمونی، هيجانات بيشتری را تجربه می‌كنند. تنظیم هیجان در نوجوان و مدیریت این هیجان‌ها یکی از مهم‌ترین مهارت‌هایی است که والدین می‌توانند به فرزندشان در دستیابی آن کمک کنند.
از طرفی در این دوران، نوجوانان به دلیل استقلال‌طلبی که برایشان رخ می‌دهد آنها را به این مسیر هدایت می‌کند که به‌تنهايی از پس هيجانات خود بربیایند و به دنبال کمک و راهنمایی گرفتن از والدین و یا دیگران نباشند. حال تصور کنید نوجوان شما ممکن است احساس خشم یا غم کند و به فراخور سن و دوران بلوغش، این هیجان‌ها را شدیدتر تجربه کند و از طرفی، نداند که با این هیجان‌های خود چه کند و البته کمک هم نگیرد!
چه آسیب‌ها و تصمیمات فوریِ نادرستی که ممکن است به دنبال همین هیجان‌های مدیریت نشده‌ای که در سطح بالایی قرار دارد برای آنها پیش آید؟
راهکارهایی در راستای آموزش تنظیم و مدیریت هیجان در نوجوانان
-
در مورد احساس خودتان و فرزند نوجوانتان ” قضاوت ” را متوقف کنید.
گاهی اوقات ما به عنوان یک بزرگسال بعضی از احساسات را ” بد ” می‌دانیم و به طبع آن از آنها دوری می‌کنیم یا حتی انکارشان می‌کنیم. تا زمانی‌که احساسات و هیجان‌ها را خوب و بد یا مثبت و منفی درنظر بگیرید، شما در حال قضاوت هستید. همة هیجان‌ها حتی آن هیجان‌هایی که برچسب منفی خورده‌اند مانند غم، خشم، خجالت و شرم، ارزشمند و طبیعی هستند و حضور دارند تا آنها را در موقعیت‌های مختلف تجربه کنیم.
-
برای نوجوانتان محیط امنی را ایجاد کنید.
قدم بسیار مهمی که برای آموزش تنظیم هیجان و مدیریت هیجان در نوجوان‌ها ضروری است این می‌باشد که در محیط منزل و حتی مدرسه و اجتماع فضایی را ایجاد کنید که در آن فرزندانتان احساس راحتی و آسایش کنند، بدون اینکه ترسی از سرکوب شدن کنند، بتوانند احساسات خودشان را به راحتی برای شما بیان کنند. نکته اینجاست که محدودیتی برای ابراز احساسات و حرف زدن پیرامون آنها وجود نداشته باشد اما می‌تواند محدودیتی برای برخی رفتارها وجود داشته باشد.
-
پاسخ همدلانه دهید.
بدون هیچ قضاوتی، همدلانه و بالطبع دلسوزانه به احساسات نوجوانتان گوش دهید و بدون سرزنشی آنها را بپذیرید. شما مجبور نیستید به دنبال تغییر هیجان‌های او و یا اصلاح احساساتش باشید، فقط کافی است گوش شنوایی برای او باشید. نوجوانان نیاز دارند که شنیده می‌شوند. می‌توانید سعی کنید دنیا را از زاویة دید آنها ببینید. همدلی مناسب کمک می‌کند مدیریت هیجان در نوجوانان تقویت شود.
-
به احساسات نوجوانتان عکس‌العمل نشان دهید.
نوجوان‌ها گاهی نمی‌دانند چیزی که در لحظه تجربه می‌کند چه احساسی است! شما می‌توانید با واکنش‌ها و عکس‌العمل‌هایتان و البته سوالات خود، او را به سمت تشخیص احساساتش سوق دهید. از او بپرسید : الان چه احساسی داری؟ ناراحتی؟ خشمگینی؟ نا امیدی؟. هرچقدر بتوانید احساسات نوجوانتان را با دقت بیشتری بازتاب دهید، درک او از تجربیات احساساتش بیشتر می‌شود و برای تنظیم هیجانات او و مدیریت آنها سودمندتر است. اما نکته اینجاست که این اتفاق زمانی درست پیش می‌رود که شما به اندازه کافی محیطی امن با نوجوانتان فراهم کرده باشید و ارتباط مناسبی را با او برقرار کرده باشید.
-
به زبان بدن نوجوانتان دقت کنید.
خیلی اوقات پیش آمده که فرزند نوجوانتان بیان می‌کند که حالش خوب است و مشکلی ندارد، اما زبان بدن او چیز دیگری را بیان می‌کند و به نوعی در حال سرکوب احساس خود است. دقت کنید که آنچه فرزندتان می‌گویند با آنچه که شما می‌بینید، متفاوت است؟. همین می‌تواند کافی باشد تا او به بررسی مجدد تجربة درونی خود و احساسی که از آن فرار کرده بپردازد. یادتان باشد با شماتت و قاطعیت حرف زدن کمکی به او نمی‌کند و حتی ممکن است جواب عکس دهد.
-
از احساساتی که تجربه می‌کنید با او صحبت کنید.
شما به عنوان والدین فرزند نوجوانتان می‌توانید در مورد احساساتی مانند خشم، غم، غرور، شرم و ناامیدی صحبت کنید که ممکن است برای فرزندتان کمتر تعریف شده باشد و یا از دید او مسئله‌ای بد و یا منفی به‌نظر آید. به او یاد دهید که در این مواقع این احساسات هم احساساتی طبیعی هستند که باید به شیوه‌ای مناسب ابراز شوند. به این صورت شما هم می‌توانید روش تنظیم هیجان را به او آموزش دهید و هم آگاهی هیجانی او را افزایش دهید.
-
اهمیت دادن به هیجانات را آموزش دهید
شما می‌توانید با جملاتی، به فرزندتان آموزش دهید که با هیجانات خود مهربان باشد و برای این احساسات ارزش قائل شود:
همة احساسات خوب و طبیعی هستند و نباید از تجربه کردن آنها دوری و یا پرهیز کنیم. آنها را سرکوب نکنیم. ما می‌توانیم احساساتمان را کنترل کنیم و آنها را ابراز کنیم. احساسات به ما یاد می‌دهند که برای مراقبت بهتر از خود چه اقداماتی انجام دهیم.
-
به احساسات مثبت در تنظیم هیجان توجه کنید.
والدین گرامی شما باید به نوجوان خود یاد دهید که نه فقط احساسات منفی بلکه احساسات مثبت هم باید تنظیم و مدیریت شوند. نوجوانان نیاز دارند یاد بگیرند در هنگام شادی، خوشحالی و…. چگونه واکنش مناسب نشان دهند.
-
خود مراقبتی را به او یاد دهید.
اگر خودتان از خودتان مراقبت کنید، فرزندتان هم می‌تواند با دیدن شما یاد بگیرد که با خود مهربان باشد. استراحت کافی، ورزش، دوستان خوب، مراقبه و مراقبت از خود بسیار مهم است و به نوجوان کمک می‌کند تا بتواند احساسات قوی خود را مدیریت و تنظیم کند.
-
از درمانگر نوجوان کمک بگیرید.
روان‌درمانگرانی که به طور تخصصی به مسائل نوجوانان می‌پردازند، می‌توانند به بهبود رابطه شما و نوجوانتان کمک کنند. همچنین اگر احساس می‌کنید نوجوان شما درگیر مسائل هیجانی خاصی است و با شما راحت صحبت نمی‌کند، این امکان را فراهم کنید که از درمانگر کمک بگیرد و به تنظیم هیجانی بهتری دست پیدا کند.
اندکی تفکر…
با نوجوانان خود در مورد راهبردهای تنظیم هیجان زمانی‌که آرام هستند گفتگو کنید. نه در زمانی‌که یک اتفاق خاص احساسی و یا بحثی پیش آمده. سعی کنید بعد از این که شرایط مساعد شد، پیشقدم شوید و از او درخواست کنید تا از احساسات و هیجان‌هایی که دارد به شما بگوید.
سعی کنید از سوگیری‌های جنسیتی و فرهنگی دوری کنید و هیجانات را جنسیتی نکنید. مثلا از پسرها انتظار می‌رود بیشتر از دختران احساسات خود را سرکوب کنند چون «مرد که گریه نمی‌کند…». به همان اندازه هم، احساسات دختران جدی گرفته نمی‌شود چون «دخترها آماده گریه کردن هستند …!»،. دختران و پسران هر دو نیاز برابر به ابراز احساسات و هیجانات خود مانند غم و شادی، گریه و خنده دارند و به یک اندازه هم باید به احساسات آنها بها داده شود. چون گاهی با این جملات ی که برگرفته از فرهنگ ما است باعث می‌شود احساسات آنها کم‌ارزش نشان داده شود.
جمله پایانی …
والدین گرامی شما زمانی فقط می‌توانید این راهبردها را پیاده‌سازی کنید که قبل از واکنش به رفتارهای نوجوانتان، وقت بگذارید و به تجربه و احساسات درونی خودتان اول از همه توجه کنید. خودتنظیمی و تنظیم هیجانی در شما یکی از بزرگ‌ترین کلیدهای فرزندپروری مؤثر است.
منابع:
Farley, J. P., & Kim-Spoon, J. (2014). The development of adolescent self-regulation: reviewing the role of parent, peer, friend, and romantic relationships. Journal of adolescence, 37(4), 433–440.
Helping pre-teens and teens manage emotional ups and downs. (October 20, 2022). Taken from the link: https://raisingchildren.net.au/pre-teens/mental-health-physical-health/about-mental-health/ups-downs/.
Maciejewski, D. F., Keijsers, L., van Lier, P. A. C., Branje, S. J. T., Meeus, W. H. J., & Koot, H. M. (2019). Most fare well-But some do not: Distinct profiles of mood variability development and their association with adjustment during adolescence. Developmental psychology, 55(2), 434–448.
Stade, L. (February 5, 2018). The 10 Emotional Skills Every Teen Needs To Be Taught. Taken from the link https://lindastade.com/the-emotional-skills-every-teen-needs-to-be-taught/.
