پارانویا می‌تواند باعث شود که شما نسبت به دیگران احساس بی‌اعتمادی کنید یا بدون تهدید مورد آزار و اذیت قرار بگیرید. اگر نگاهی به پارانویا بیندازیم، متوجه می‌شویم که شامل حس بدگمانی و ترس شدید نسبت به دیگران است، که ناشی از این باور است که دیگران تهدیدی هستند یا قصد بدی دارند.
پارانویا و علایم آن
پارانویا یک فرآیند فکری است که باعث می‌شود نسبت به دیگران سوء ظن یا بی‌اعتمادی غیرمنطقی داشته باشید. افراد مبتلا به پارانویا ممکن است احساس کنند که مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند یا اینکه کسی قصد دارد آنها را دستگیر کند. آنها ممکن است خطر آسیب فیزیکی را احساس کنند حتی اگر در خطر نباشند.
هر فردی در مقطعی از زندگی خود افکار پارانوئیدی را تجربه می‌کند، اما پارانویا تجربه مداوم علائم و احساسات بی اساس پارانویا است. علائم پارانویا از نظر شدت متفاوت است و می‌تواند در تمام زمینه‌های زندگی تداخل داشته باشد. علائم عبارتند از:
- استرس یا اضطراب مداوم مربوط به باورهایی که در مورد دیگران دارند
- بی‌اعتمادی به دیگران
- احساس ناباوری یا سوء تفاهم
- احساس قربانی شدن یا آزار و اذیت زمانی که تهدیدی وجود ندارد
- انزوا
- بی‌اعتمادی به دیگران و اضطراب مداوم می‌تواند روابط و تعامل با دیگران را دشوار کند و باعث ایجاد مشکلاتی در شغل و روابط شخصی شود
شبهه‌ای که به یقین تبدیل می‌شود
تأثیر پارانویا می‌تواند در بین افراد بسیار متفاوت باشد. با پارانویا، در ابتدا، فرد سعی می‌کند واقعیت بیرونی خود را کنترل کند تا از خود در برابر حمله‌ای که اغلب احساس می‌کند نسبت به او ثابت است دفاع کند. گاهی اوقات یک فرد پارانوئید سعی می‌کند همه چیز و همه را کنترل کند.
این تلاش برای کنترل باعث می‌شود که دیگران آنها را بی‌اعتماد بدانند و در حضورشان احساس ناراحتی کنند. این به نوبه خود باعث ایجاد بی‌اعتمادی در فرد پارانوئید می‌شود و به آرامی باورها و الگوی تعامل او را تغذیه می‌کند. در نهایت، فرد مشکوک تنها تأییدی را مشاهده می‌کند که در وهله اول شک و تردید او درست بوده و باعث می‌شود که رفتار مشکوک‌تری نسبت به دیگران داشته باشد.
آزار و اذیت
تشدید بیشتر زمانی رخ می‌دهد که پارانویا به احساس آزار و شکنجه وابسته شود. این اعتقاد به این است که فرد، مورد جاسوسی، آزار و اذیت، توطئه یا احتمالاً مسموم شدن است. بیمارانی که از احساس آزار و شکنجه رنج می‌برند بیشتر از اینکه قربانی برخی اقداماتی باشند که مستقیماً به آنها آسیب می‌رساند، بیشتر ترس آن را دارند.
ایجاد چیزی از هیچ
در یک موقعیت معمولی، فرد پارانوئید به طور مداوم در جستجوی تاییدی در مورد سوء ظن خود است، که شامل شک او به همه چیز و همه کس می‌شود و باعث می‌شود که فرد پارانوئید دائما در شک زندگی کند.
از طرف دیگر، فرد پارانوئید شروع به تفکر مشکوک می‌کند، مثلا: «اگر مرا درک نمی‌کنی، پس در ذهن من این بدان معناست که تو علیه من هستی». در همین زمان، فرد شروع به تفسیر به شیوه‌ای منفی می‌کند. در هر موقعیتی، آنها بر جستجوی دقیق تمام عناصری که می‌توانند باورهای پارانوئید آنها را تأیید کنند، متمرکز می‌شوند. آنها تعاملات را به این شکل می‌بینند: “اگر شما چیزی از من درخواست می‌کنید، یا کاری برای من انجام می‌دهید، به این دلیل نیست که شما بهترین نیت من را در قلب دارید، بلکه به این دلیل است که می‌خواهید با من دشمنی کنید.”
اثر دوز
به یاد داشته باشید که تفاوت بین سلامتی و آسیب شناسی تفاوت در “کمیت” است. مکانیسم‌های روان‌شناختی مشابهی که در «دوزهای» مختلف استفاده می‌شوند، واقعیت‌های متفاوتی را ایجاد می‌کنند. بدگمانی و بدبینی چیزهایی هستند که برای هر یک از ما اتفاق می‌افتند و اغلب در زندگی روزمره مفید هستند، اما اگر بیش از حد مورد استفاده قرار گیرند، می‌توانند ما را دائماً مراقب و هوشیار بگذارند. وقتی چیزی که در مرز «آسیب‌شناختی» قرار می‌گیرد، نتیجه انجام بیش از حد کارهای «عادی» است، خط باریکی وجود دارد. در حالی که سطحی از احتیاط و هوشیاری برای حفظ خود مهم است، یک حالت پارانویا شدید یا مداوم می تواند برای رفاه کلی مضر باشد.
نیلوفر علی بیگی
منابع:
Gibson, P. (July 6, 2023). Paranoia: The Irresistible Urge to Suspect. Taken from the link: https://www.psychologytoday.com/intl/blog/escaping-our-mental-traps/202307/paranoia-the-irresistible-urge-to-suspect
Gepp, K. (April 26, 2023). Paranoia. Taken from the link: https://www.healthline.com/health/paranoia
