سندرم بی انگیزگی نوعی وضعیت روانی است که به‌سبب آن فرد به انجام کارهای روزمره یا حتی فعالیت‌های محبوبش احساس بی‌علاقگی می‌کند. همه ما گهگاه دچار احساس خستگی، بی‌انگیزگی یا تنبلی می‌شویم، اما اگر احساس بی‌انگیزگی به حسی مداوم و مزمن تبدیل شود، نگران‌کننده است و شاید زندگی روزمره و مسائل کاری و تحصیلی فرد را مختل کند.
سندرم بی‌انگیزگی چیست؟
سندرم بی‌انگیزگی (Amotivational syndrome) نوعی وضعیت روانی است که با تغییر در شخصیت، عواطف و عملکرد شناختی فرد همراه است. افراد مبتلا به این سندرم دچار عدم تمرکز، کم‌تحرکی و بی‌علاقگی هستند و حافظه ضعیفی دارند.
این وضعیت اولین بار دهه ۱۹۶۰ در افرادی مشاهده شد که سابقه طولانی مصرف حشیش داشتند. پس از آن، رابطه‌ای بین بی‌انگیزگی با مصرف داروهای روان‌گردانی مثل مت‌آمفتامین‌ها و برخی شربت‌های سرفه بدون نسخه کشف شد.اگر به چیزهایی که معمولا برای شما خوشحال‌کننده‌اند بی‌علاقه و بی‌انگیزه شده‌اید، ممکن است دچار سندرم بی‌انگیزگی باشید.
علائم سندرم بی‌انگیزگی
علائم سندرم بی‌انگیزگی شبیه علائم افسردگی‌اند. به همین دلیل ممکن است گاهی اوقات این بیماری افسردگی تشخیص داده شود. بی‌تفاوتی و بی‌حسی عاطفی شایع‌ترین علائم سندرم بی انگیزگی هستند. علائم دیگری نیز وجود دارند مانند:
- احساس جدایی، بی علاقگی
- احساسات کم رنگ یا محدود شده
- فقدان انگیزه برای انجام وظایف یا شرکت در فعالیت ها
- کناره گیری از فعالیت ها و کارهای روزمره
- مشکل در تمرکز
- مشکلات حافظه یا فراموشی کوتاه مدت
- منزوی تر شدن یا کمتر فعال، مولد و اجتماعی شدن
- طفره رفتن ، یا شکست در انجام رفتار هدفمند
توجه به این نکته مهم است که بسیاری از این موارد نیز علائم افسردگی هستند . فردی که معتقد است سندرم برانگیختگی دارد ممکن است در واقع با افسردگی دست و پنجه نرم کند
سایر علائم سندرم بی‌انگیزگی عبارت‌اند از:
- اختلالات حافظه؛
- نداشتن تمرکز؛
- بی‌توجهی؛
- انزوای اجتماعی؛
- فقدان بلندپروازی و جاه‌طلبی.
سندرم بی‌انگیزگی بر لوب پیشانی مغز اثر می‌گذارد. لوب پیشانی بخشی از مغز است که مسئول تصمیم‌گیری، تنظیم احساسات و عملکرد شناختی است.
بی‌تفاوتی از اولین نشانه‌های سندرم بی‌انگیزگی است. نشانه‌های بی‌تفاوتی شامل ازدست‌دادن حافظه کوتاه‌مدت و بلندمدت، کمبود احساسات و تمرکزنداشتن هنگام فعالیت‌هایی است که به تمرکز زیادی نیاز دارند.
علل سندرم بی‌انگیزگی
هنوز تحقیقی قطعی درباره علل دقیق سندرم بی‌انگیزگی انجام نشده است. برخی از محققان مصرف بیش‌ازحد ماری‌جوآنا را عامل بروز این سندرم می‌دانند. همچنین داروهای مهارکننده بازجذب سروتونین (SSRI) که نوع رایجی از داروهای ضدافسردگی هستند، ممکن است باعث ایجاد سندرم بی‌انگیزگی شوند. موارد متعددی از نقش‌داشتن روان‌گردان‌هایی مثل مت‌آمفتامین، برخی شربت‌های سرفه و حلال‌ها در ایجاد سندرم بی انگیزگی نیز گزارش شده‌اند.
انواع سندروم بی‌انگیزگی
سندرم بی‌انگیزگی یکی از رایج‌ترین مشکلاتی است که افرادی با سابقه استفاده از مواد روان‌گردان را درگیر می‌کند.
- سندرم بی‌انگیزگی ناشی از ماری‌جوآنا
سندرم بی‌انگیزگی اولین بار در افرادی مشاهده شد که مکرر ماری‌جوآنا مصرف می‌کردند. بااین‌حال، ارتباط بین مصرف ماری‌جوآنا و سندرم بی‌انگیزگی همچنان محل بحث و جدل است.
درحالی‌که طبق برخی از پژوهش‌ها مصرف‌کنندگان مکررِ ماری‌جوآنا به‌احتمال زیاد دچار سندرم بی انگیزگی می‌شوند، برخی دیگر معتقدند که نه‌تنها ماری‌جوآنا مسئول این بیماری نیست، بلکه این ماده مخدر در واقع منجر به افزایش آسایش مصرف‌کنندگانش می‌شود.
طبق پژوهش دیگری که درباره ارتباط بین ماری‌جوآنا و سندرم بی‌انگیزگی انجام شده است، مصرف‌کنندگان مدام ماری‌جوآنا که دچار بی‌انگیزگی شدید می‌شوند، ممکن است از قبل افسردگی داشته باشند و علائم سندرم بی‌انگیزگی فقط نشان‌دهنده افسردگی آنها بوده باشد و ناشی از مصرف خود ماری‌جوآنا نباشد.
بر اساس برخی دیگر از تحقیقات، سندرم بی‌انگیزگی احتمالا ۱۶ تا ۲۱درصد از مصرف‌کنندگان دائمی ماری‌جوآنا را درگیر می‌کند. محققان طی پژوهشی در سال ۲۰۱۸ دریافتند که مصرف ماری‌جوآنا به‌تنهایی باعث کاهش شدید ابتکار و تداوم می‌شود که از نشانه‌های سندرم بی‌انگیزگی است. آنها به این نتیجه رسیدند که ماری‌جوآنا یکی از عوامل زمینه‌ساز این سندرم است.
-
سندرم بی‌انگیزگی ناشی از مهارکننده بازجذب سروتونین (SSRI ها)
داروهای مهارکننده بازجذب سروتونین (SSRI) برای تقلید از پیام‌رسان‌های شیمیایی مانند سروتونین در مغز ما طراحی شده‌اند تا سبب کاهش علائم افسردگی شوند و احساس بهتری به فرد بدهند. بااین‌حال، این داروها گاهی اوقات باعث آسیب‌دیدن یا فرسودگی گیرنده‌های سروتونین اصلی در مغز می‌شوند. هنگامی که این گیرنده‌ها آسیب ببینند یا فرسوده شوند، ممکن است پیداکردن انگیزه برای انجام کارهایی که معمولا از آنها لذت می‌برید دشوار شود و احساس غم و بی‌تفاوتی کنید.
محققان طی تحقیقی در سال ۲۰۰۴ متوجه شدند که ۲۰درصد از شرکت‌کنندگان پس از مصرف مهارکننده‌های بازجذب سروتونین، دچار احساس بی‌تفاوتی شدند و ۱۶٫۱درصد گزارش کردند که حس جاه‌طلبی خود را از دست داده‌اند.
اگرچه گزارش‌های متعددی وجود دارد که این داروها باعث ایجاد سندرم بی‌انگیزگی می‌شوند، هنوز هیچ تحقیقی آن را کاملا تأیید نکرده است.
درمان سندرم بی‌انگیزگی
ازآنجایی‌که علائم سندرم بی‌انگیزگی بسیار مشابه علائم افسردگی‌اند، درمان این بیماری‌ها معمولا مشابه است. استفاده از داروهای ضدافسردگی و روان‌درمانی معمولا برای درمان این بیماری توصیه می‌شود. بااین‌حال اگر تصور شود که داروی مهارکننده بازجذب سروتونین علت سندرم بی‌انگیزگی است، احتمالا پزشک توصیه می‌کند که دوز دارو کاهش باید یا مصرف آن قطع شود.
سندرم بی‌انگیزگی ناشی از SSRI معمولا به ۳ روش درمان می‌شود:
- کاهش دوز داروی SSRI؛
- افزودن یک داروی دوم که سبب کاهش علائم بی‌انگیزگی می‌شود؛
- تغییر داروها به دسته دیگری از داروهای ضدافسردگی مانند مهارکننده‌های بازجذب سروتونین- نوراپی نفرین (SNRIs).
مؤثرترین روش برای درمان سندرم ناشی از مصرف ماری‌جوآنا، کاهش تدریجی مصرف ماری‌جوآناست. قطع ناگهانی مصرف فقط ممکن است علائم فرد را بدتر کند.
در زیر رویکردهای درمانی رایج برای سندرم برانگیختگی آورده شده است:
- درمان شناختی رفتاری: CBT CBT به افراد کمک می کند تا نحوه تفکر و رفتار خود را تغییر دهند و CBT یک درمان اثبات شده برای افسردگی، اضطراب و همچنین اعتیاد است. این می تواند به مراجعین مبتلا به سندرم بی‌انگیزگی کمک کند تا راه های فکری جدیدی پیدا کنند که می تواند با برخی از علائم آنها مبارزه کند.
- درمان پذیرش و تعهد (ACT): ثابت شده است که ACT به افراد کمک می کند تا به افکار و احساسات دشوار به روش های سالم تری پاسخ دهند. استفاده از تمرکز حواس، راهبردهای پذیرش عاطفی و شناسایی ارزش‌های اصلی، همگی جنبه‌هایی از درمان هستند که ممکن است به افراد کمک کند یاد بگیرند که چگونه انگیزه بهتری کسب کنند.
- مصاحبه انگیزشی: MI MI نوعی مربیگری است که در محیط های مراقبت های بهداشتی، مشاوره و درمان اعتیاد گنجانده شده است. ممکن است برای افراد مبتلا به سندرم بی‌انگیزگی که مشکلات مصرف مواد دارند، و همچنین کسانی که برای غلبه بر عادات بدی که می‌تواند به مشکل آنها کمک کند به کمک نیاز داشته باشد، گزینه خوبی باشد.
- مشاوره روانپزشکی: اگر از داروهای روانپزشکی استفاده می کنید و با علائم سندرم بی‌انگیزگی دست و پنجه نرم می کنید، باید این موضوع را با تجویز کننده خود در میان بگذارید، زیرا ممکن است نشان دهنده نیاز به تنظیم داروهای شما باشد.
- درمان اعتیاد یا بازپروری: افرادی که از داروهای غیرقانونی استفاده می‌کنند اغلب متوجه می‌شوند که پاکی و هوشیاری تنها راه غلبه بر علائم آنهاست. بسته به نوع دارویی که استفاده می کنید و میزان و تعداد دفعات مصرف آن، ممکن است لازم باشد برای سم زدایی و ترک بی خطر وارد یک مرکز توانبخشی بستری شوید.
چگونه با سندرم بی‌انگیزگی کنار بیاییم؟
بسیاری توصیف می کنند که عدم علاقه، انگیزه و واکنش عاطفی آنها را در زندگی شخصی و حرفه ای و روابط مختل می کند. برخی ممکن است خود را کنار بکشند و منزوی شوند، کارهای مهم را به تعویق بیاندازند، و حتی احساس کنند که نمی توانند کارهای روزمره عادی خود را کامل کنند. جستجوی درمان حرفه ای از یک پزشک متخصص و درمانگر، یک گام کلیدی است، اما در زیر چند نکته برای مقابله با سندرم انگیزشی آورده شده است:
- از خودمراقبتی برای کاهش استرس استفاده کنید: گاهی اوقات، از دست دادن انگیزه، علاقه، انرژی و احساسات نشانه استرس زیاد است. سطوح استرس خود را به طور طبیعی با برخورد با مشکلات در لحظه، اجتناب از نشخوار فکری بعداً، و گنجاندن فعالیت های مراقبت از خود مانند ورزش، مدیتیشن و فعالیت های اجتماعی در برنامه روزانه خود کاهش دهید.
- اهداف کوچک تعیین کنید و دنبال کنید: داشتن اهداف غیرواقعی برای خودتان می‌تواند شما را در معرض شکست قرار دهد، به‌ویژه اگر در این الگو قرار گرفته باشید. با تعیین اهدافی که به اندازه کافی کوچک هستند، اما به اندازه کافی مهم هستند که کیفیت زندگی شما را تغییر دهد، از این تله اجتناب کنید.
- دوباره با ارزش های خود ارتباط برقرار کنید: زمانی که وقت و انرژی خود را به چیزهایی اختصاص می دهید که واقعاً به آنها اهمیت می دهید و از آنها لذت می برید، پیدا کردن انرژی، اشتیاق و انگیزه آسان تر است. اگر سرگرمی یا فعالیتی را که همیشه دوست داشتید رها کرده اید، آن را از سر بگیرید. فهرستی از برخی از چیزهایی که به نظرتان جالب است تهیه کنید تا بتوانید در مواقعی که بیش از همه احساس بی انگیزگی می کنید، آن را بیرون بیاورید و از بین آن ها انتخاب کنید.
- ایجاد حرکت مثبت: یکی از بهترین راه های اثبات شده برای غلبه بر بی علاقگی و علائم انگیزشی مرتبط با افسردگی این است که زمانی که می خواهید کمتر انجام دهید، خود را به انجام کارهای بیشتر وادار کنید. حتی اگر این امر خلاف واقع به نظر می رسد، استفاده از این مهارت (به نام فعال سازی رفتاری یا برنامه ریزی فعالیت) یکی از بهترین راه ها برای مقابله با این احساس بی انگیزه است.
کمک حرفه‌ای برای درمان
شما نیز اگر برای انجام فعالیت‌های معمولی احساس بی‌تفاوتی و بی‌انگیزه‌بودن می‌کنید، پیشنهاد می‌کنیم با روان‌شناسی متخصص صحبت کنید تا به شما برای حل این مشکل کمک کند.
نیلوفر علی بیگی
منابع:
Ohwovoriole, T. (April 25, 2021). What Is Amotivational Syndrome?. Taken from the link: https://www.verywellmind.com/what-is-amotivational-syndrome-5120215
Shafir, H. (February 13, 2023). Amotivational Syndrome: Definition, Causes, & Treatment. Taken from the link: https://www.choosingtherapy.com/amotivational-syndrome/
